Việc theo đuổi Tri thức

 

Thời hiện đại khác thời quá khứ phần lớn là do kết quả của cuộc cách mạng tri thức và sự thay đổi lớn về công nghệ đã diễn ra. Có những sự thoải mái nhiều hơn, những hình thức mới của việc chăm sóc y khoa, truyền thông ngay tức khắc và du hành dễ dàng, mọi thứ ấy đều là sản phẩm phụ của việc thành công khi có được tri thức. Ta thừa biết rằng mọi bước trên con đường dẫn tới tri thức đều khiến ta dễ dàng tiến bước thêm nữa, nhanh chóng hơn.

Ngày nay nhiều bản tin tường trình thường xuyên phóng chiếu ra trước mắt những thành tích mới trong sự tài khéo của con người. Có ngày thì ta nghe nói tới kỷ lục mới nhất được xác lập của xe lửa vượt quá tốc độ giới hạn 500 km giờ, đưa đẩy hàng hóa và hành khách tới đích sớm hơn bất cứ lúc nào trước kia - để làm gì vậy? Lại có ngày báo chí tường thuật một sự đột phá trong thế giới những điều nhỏ xíu với một thiết bị có thể phác họa bề mặt của con virus. Người ta rêu rao rằng công nghệ vi mô ắt làm cách mạng việc chế biến và tạo ra những máy điện toán mạnh hơn. Ta nghe nói rằng bộ óc đang được nghiên cứu theo những phương thức mới nhờ kỹ thuật chụp hình mà có thêm thông tin về bộ óc vốn đã có sẵn rồi. Ta nghe nói phép chụp ảnh bộ óc bằng từ trường khiến cho ta quan sát được những phản ứng của bộ óc tới mức 1/1000 giây với kết quả là những kỹ thuật y khoa mới.

Tự thân việc theo đuổi tri thức đã trở thành một cứu cánh gây kích động những người vốn là những nhà khảo cứu tinh thông đều được vinh danh trước công chúng với mọi tiến bộ mới giật gân. Ít nhà khảo cứu hoặc người được hưởng lợi nào quan tâm tới phương tiện được sử dụng để có được tri thức và người ta đã hi sinh những giá trị nào để theo đuổi cứu cánh có vẻ cực kỳ quan trọng này. Sự kích động về những khám phá mới và sự thèm khát những dễ chịu thêm nữa khiến cho tâm trí quên đi vấn đề các giá trị cốt lõi và những thái độ mang lại sự hài hòa và vui vẻ trong các mối quan hệ.

Trong thế giới thời xưa người ta cho rằng có hai loại tri thức. Một đằng là tri thức cao siêu còn một đằng là tri thức thấp kém. Tri thức cao siêu có liên quan không tách rời khỏi lòng tốt và hạnh phúc bền vững. Tuy nhiên tri thức thấp kém như thứ mà ta đánh giá cao trong thế giới hiện đại không thể gây ấn tượng là một kho chứa thông tin được tích lũy vì nó chỉ cung cấp cùng lắm là những lợi ích hời hợt có một phẩm chất đáng nghi ngờ. Thần thoại có nói tới những người đạt được các lợi ích mạnh mẽ khiến cho họ tự hủy diệt mình. Ngày nay con người phát động sự tàn sát trên qui mô lớn và đầu độc trái đất nơi mà y phải sống thân cận với những nhân vật thần thoại này.

Nhờ minh triết Đức Phật đưa ra một sự trắc nghiệm đơn giản để phán đoán về hành động ngõ hầu tìm biết xem nó có minh triết hay chăng. Cuộc trắc nghiệm cũng có giá trị để quyết định xem tri thức nào là đáng theo đuổi nhiều nhất. Điều nở rộ thành tình thương, lòng từ bi và lòng tốt ắt đúng đắn, quan trọng và bỏ công cho ta theo đuổi. Những thứ còn lại chỉ là thứ yếu. Về lâu về dài biết để mà biết tách rời khỏi những phẩm tính của tâm hồn đều gây khốn khổ. Chỉ có tri thức nào làm bộc lộ tình thương và lòng từ bi mới bảo đảm được phúc lợi chân chính của tất cả, vì vậy sinh ra phương tiện thiện xảo.

Việc theo đuổi tri thức có liên quan tới khái niệm số phận của con người. Chẳng lẽ chủ đích của đời người không phải là tích lũy thông tin vô tận về một vũ trụ vô hạn hay đó là việc thoát ra khỏi cái tâm thức hạn hẹp để hiệp nhất với Điều không có biên giới? Tôn giáo có nghĩa là siêu việt được tình trạng tâm trí hạn hẹp của cái trí cá nhân. Cho dù ta có thể nhồi nhét vào cái bình chứa tâm trí cá nhân ấy nhiều kiến thức đến đâu đi chăng nữa thì nó vẫn còn hạn hẹp bởi vì nó tự khép kín. Chỉ khi tâm trí buông bỏ cái óc chia rẽ thì nó mới trở thành một vật chứa tri thức vô thượng vốn cũng là tình thương vô biên. Nó đạt tới “cái mà nhờ vào đó người ta biết hết mọi thứ khác nữa”.

Qui trình đến với tri thức cao siêu đồng nghĩa với việc xóa nhòa những thái độ, tư tưởng và phản ứng tự tư tự lợi từng bước một. Vì thế cho nên phương tiện không khác với cứu cánh. Các giá trị được thể hiện nơi đường lối. Vì thế cho nên người nào bước trên con đường dẫn tới tri thức cao siêu đều có thể tuyên bố rằng: Tôi là con đường, sự sống và sự thật. Đã đến lúc con người hiện đại phải khám phá ra rằng việc theo đuổi tri thức trong thế giới hiện tượng là một loại ngõ cụt. Ta phải tạm dừng lại để điều tra, thế rồi mới tìm ra con đường dẫn tới minh triết.