TỪ KIẾN THỨC ĐẾN MINH TRIẾT và TỪ MINH TRIẾT ĐẾN KIẾN THỨC Tác giả MARY ANDERSON Bản dịch: www.thongthienhoc.com

Bà Mary Anderson nguyên là Phó Hội Trưởng Quốc tế

và đã thuyết trình nhiều lần bằng những thứ tiếng khác nhau.

 Tạp chí Nhà Thông Thiên Học số tháng giêng năm 2009.

Ta biết rằng kiến thức không phải là minh triết. Ít ra thì ta cũng biết nó ở mức kiến thức!

Thế nào là mức kiến thức? Theo thuật ngữ của Thông Thiên Học thì đó là hạ trí, cái trí được dùng hàng ngày, Kama Manas hàm ý chẳng những là cái trí ưa lý luận (manas) mà còn là xúc động (kama). Ta không thể suy nghĩ mà không xúc động hoặc cảm nhận mà không suy nghĩ. Kiến thức thường bị ô nhiễm một cách vô ý thức bởi các thành kiến, bởi các xúc cảm cá nhân. Nghe đâu nhờ có cái trí biết lý luận, người ta có thể chứng tỏ được bất cứ điều gì (có lẽ bằng cách lý luận) về điều chưa được chứng minh, về những sự kiện còn thiếu sót hoặc bị bóp méo (chẳng hạn như các luật gia vô lương tâm hay các thẩm phán tham nhũng có thể làm như vậy). Chuyện kể rằng một bức tường ngã xuống một kẻ ăn trộm khi y đang gắng sức khoét ngạch đột nhập vào nhà, và tường đổ làm y bị thương. Y kiện chủ nhà ra tòa, nhưng chủ nhà buộc tội người thợ nề đã xây bức tường đó. Khi thẩm phán triệu tập người thợ nề thì y nêu rõ rằng trong khi mình trộn xi măn thì y bị đãng trí do có một phụ nữ đẹp đi đi lại lại. Người phụ nữ đẹp giải thích rằng cần phải trách móc một người thợ kim hoàn nào đó, bởi vì bà phải đi tới đi lui trước cửa hàng của y do y không làm nữ trang theo đúng yêu cầu của bà. Thế là rốt cuộc người thợ kim hoàn bị buộc tội. Chuyện vặt này ắt là ngoa ngoắc, nhưng nó có thể nhắc ta nhớ tới việc đôi khi sự công bằng đã được coi thường đến đâu.

Nếu mức kiến thức là hạ trí tức kama manas, nghĩa là mức mà cá nhân ta đang mơ ước mọi thứ thì đâu là mức minh triết? Phải chăng đó là thượng trí, cái trí được soi sáng, tức là mức giác ngộ hoặc trực giác chân chính, buddhi manas. Buddhi chẳng những là minh triết mà còn là tình thương nữa. Trong địa hạt kama manas thì kiến thức thuộc về phàm ngã, còn trong lãnh vực buddhi manas thì minh triết là một khía cạnh của Chơn nhơn.

Ngoài mức tâm thức của con người ra, còn những yếu tố khác soi sáng cho những sự khác nhau giữa kiến thức và minh triết. Phương pháp để thu lượm kiến thức có khuynh hướng phân tích: người ta mổ xẻ những sự kiện và ghi nhớ thông tin. Mặt khác thì minh triết tìm cách nối liền những sự kiện riêng lẻ lại với nhau theo kiểu tổng hợp. Kiến thức tăng trưởng bằng cách gia tăng, tích lũy càng ngày càng nhiều dữ liệu có mức độ phức tạp càng tăng lên. Minh triết tăng trưởng bằng cách giảm bớt đi, giảm bớt số lượng các sự kiện và tính phức tạp của chúng, nhưng lại gia tăng tính đơn giản và sâu sắc của chúng. “Học thức cốt ở việc hàng ngày đều tích lũy. Việc hành Đạo cốt ở chỗ càng ngày càng giảm đi” (Đạo Đức Kinh, Chương 48). Có một lần Đức Phật ở trong rừng với các tì kheo, ngài từ chối không trả lời những thắc mắc siêu hình mà nắm lấy một dúm lá rồi hỏi: “Lá trong tay ta nhiều hơn hay lá trong rừng nhiều hơn?” Ngài giải thích rằng lá trong trọn cả khu rừng biểu diễn mọi tri thức, còn một ít lá trong tay của ngài có thể được so sánh với tri thức (tức minh triết) cần để giải thoát.

Đâu là phạm vi ảnh hưởng của kiến thức? Kiến thức cứ dậm chân mãi ở mức độ riêng của mình là kama manas, mức lý thuyết (dĩ nhiên ngoại trừ trường hợp nó được áp dụng thực tiễn chẳng hạn như lái xe, nấu ăn v.v. . . ). Vậy là kiến thức lan tỏa theo chiều ngang. Nhưng minh triết tỏa ra vào bên trong hoặc lên trên hướng về tính đơn nhất trong nội giới rồi mới tỏa ra bên ngoài hoặc xuống dưới hướng về sinh hoạt hằng ngày. Có thể nói nó lan tỏa theo chiều thẳng đứng.

Điều này nghĩa là gì? Kiến thức vẫn cứ ở mức lý thuyết bởi vì nó không biến đổi được tính tình con người và tạo ra sự thay đổi cách sinh hoạt của y. Mặt khác, minh triết vừa bao hàm khái niệm về tính đơn nhất của vạn vật mà còn tiến gần tới tính đơn nhất ấy nữa. Tự thân minh triết đã biến đổi được tính tình người ta và nhờ thế làm thay đổi cách sinh hoạt của ta.

Xin nêu một ví dụ: kiến thức thường củng cố sự ngã mạn, trong khi minh triết đưa tới sự khiêm tốn. “Nếu con muốn đạt tới Minh triết thì con hãy khiêm tốn. Khi Minh triết đã làm chủ được con thì con lại còn phải khiêm tốn hơn nữa” (Tiếng Nói Vô Thinh, các câu thơ 161-162). “Bất cứ khi nào có Minh triết để phân biệt với Kiến thức thì ta lại có ánh sáng khiêm tốn. Khiêm tốn khiến người ta có Minh triết” (Tư tưởng dành cho người Chí nguyện. N. Sri Ram). Như vậy khiêm tốn chẳng những là hậu quả mà còn là nguyên nhân của Minh triết nữa.

Minh triết ảnh hưởng tới tính tình và sinh hoạt hàng ngày, trong khi kiến thức lý thuyết không ảnh hưởng tới tính tình hoặc lối sống của người ta. Sau một bài thuyết trình mà ngoài những điều khác ra, tôi còn nhắc tới những ác độc đối với loài thú, thì có một bà còn trẻ nước mắt sụt sùi đến gặp tôi. Bà nhắc tới việc lòng từ bi sâu sắc của mình đối với loài thú. Nhưng sau này tôi lại học biết được rằng chính cái bà còn trẻ tuổi ấy lại ăn thịt. Kiến thức của bà chỉ là lý thuyết, còn lòng từ bi của bà chỉ là sự đa cảm.

Điều kiện cần thiết để phát triển Minh triết là việc hoàn toàn thay đổi tính tình – trước hết theo nghĩa là đã khử trược. Một người nào đó mà độc ác hoặc thậm chí còn phạm trọng tội nữa vẫn có thể trở thành một nhà khoa học tài khéo hoặc một triết gia được hoan nghênh, nhưng y chẳng bao giờ có thể trở thành một nhà hiền triết, trừ phi tính tình của y đã hoàn toàn thay đổi.

Bây giờ ta có thể thắc mắc: Liệu Kiến thức có đưa tới Minh triết không? Người ta có thể trả lời rằng: Trong một chừng mực nào đấy và nếu đã hoàn tất được một vài điều kiện. Làm sao hoạt động của kama manas lại có thể đưa tới minh triết, nghĩa là làm tăng cường hoạt động của buddhi manas?

Thứ nhất thì sự phát triển một vài thuộc tính của kama manas là việc sửa soạn cần thiết cho sự tiến gần tới buddhi manas. Những thuộc tính ấy là: trí nhớ tốt (điều này thật sự quan trọng), suy tư minh bạch và có thứ tự, chẳng những có khả năng phân tích mà còn tổng hợp nữa, nghĩa là tư duy toàn cục. Việc ta quá nhấn mạnh tới những sự việc khác nhau, quan trọng hóa những yếu tố chia rẽ đã ngăn cản sự suy tư toàn cục. Còn điều ngăn cản ta suy nghĩ minh bạch và có trật tự chính là cái yếu tố chủ quan, những ham muốn cá nhân, những ao ước ích kỷ, nghĩa là kama.

Điều này đưa ta tới loại chuẩn bị thứ hai cần thiết để phát triển minh triết:

a- Có một cuộc đời theo luân lý, nghĩa là chính trực và không vị kỷ (tức là yêu thương, vốn là một thuộc tính của buddhi) được thể hiện nêu gương qua hành vi, lời lẽ, xúc cảm và tư tưởng của ta.

 b- Vượt quá mức tư duy bình thường theo lý luận: ở mức kama manas thì tư duy theo lý luận chỉ  là một phương tiện chứ không phải là cứu cánh. Nếu kiến thức đưa tới minh triết thì điều này có nghĩa là kama manas đã được tẩy trược, thoát khỏi ảnh hưởng của kama để biến thành buddhi manas. Nói cách khác, kiến thức đã bị tẩy sạch lòng ích kỷ bèn trở thành minh triết. Theo quan điểm thực tiễn thì làm sao ta có thể vượt quá mức tư duy theo lý luận? Có hai giai đoạn hoặc yếu tố: một là tiến hóa, hai là cách mạng.

Trong những chú thích của Trung tá Bowen bàn về các giáo huấn của bà Blavatsky thì tiến hóa được mô tả là đường lối của Jnana Yoga, nghĩa là khoa Yoga đi từ kiến thức tới minh triết. Cái trí mưu tìm những lời giải thích hợp lý và tìm thấy một hệ thống triết học tuyệt vời nhất thời thỏa mãn được mình, nhưng rồi sau đó lại tỏ ra quá hẹp hòi và bị từ bỏ. Thế rồi cái trí cứ sùng sục tìm thêm mãi, tìm được một hệ thống hay hơn, bao quát hơn cũng nhất thời thỏa mãn được nó để rồi sau đó lại trở nên quá hẹp hòi và bị từ bỏ luôn. Nó cứ tiếp tục như thế mãi. Nó phát hiện ra các hệ thống và sớm muộn gì cũng bác bỏ các hệ thống ấy. Đó chính là cái qui trình neti, neti tức là thử và sai, nghĩa là tiến lên bằng cách bác bỏ cho đến khi: Cách mạng. Lúc đó người ta mời vỡ lẽ ra rằng không có hệ thống nào là một ‘lý thuyết về đủ mọi thứ’ tức là ‘cái tri thức mà nếu biết được nó thì người ta trở nên toàn tri’. Hình tướng chính là các hệ thống mà người ta thử dùng rồi và cuối cùng lại bác bỏ.

Ta có thể so sánh điều này với cách thức mà các nhà khoa học đôi khi xúc tiến sự việc: họ suy ngẫm về một vấn đề rồi xét tới đủ thứ cách giải quyết khả hữu để rồi họ lại bác bỏ hết cách giải quyết này đến cách giải quyết khác. Sau đó họ ngừng lại một lúc để giải quyết. Họ thư giản. Và đột nhiên tìm ra cách giải quyết!

Cả hai giai đoạn này đều cần thiết: cực lực suy gẫm có hệ thống, tức là tiến hóa và thư giản, dẹp kiến thức qua một bên để bước vào một mức khác, một chiều đo khác: đó là cách mạng.

Ta cũng có thể so sánh qui trình này với việc lên giây cót một máy ghi âm kiểu cũ, hay là việc quay tay một xe hơi kiểu cũ, hay là việc đun nóng nước. Trong qui trình đun nóng nước thì ta dùng nhiều năng lượng để rồi sau đó thì có sự đột phá và nước lỏng biến thành hơi nước. Trong Thiền môn của Phật giáo cũng có một toan tính giống như vậy nhằm tấn công ồ ạt các đỉnh cao, đưa cái trí ưa lý luận tới mức giới hạn của mình (ở đầu ngọn sào). Qui trình này không phải là không nguy hiểm, nếu học trò không được thầy giỏi giám sát theo đúng cách và có rất ít thầy giỏi. Việc bảo vệ hơn nữa cốt ở chỗ làm chín muồi lâu dài cái khuôn đúc ra Vạn pháp, tức là nhấn mạnh tới một cuộc đời theo luân lý, giới luật tự giác. Đây là khía cạnh tiến hóa rất cần cho nỗ lực đó.

Bây giờ ta xét tới thắc mắc: liệu minh triết có mang lại kiến thức hay không? Có hai giải đáp khả hữu: 1) là Minh triết có thể mang lại kiến thức chân chính và 2) là Minh triết có thể thoái hóa thành kiến thức sai lạc.

Minh triết hàm ý là trực giác hoặc giác ngộ, nghĩa là chánh kiến, nhìn thấy sự vật đúng như nó quả thực như vậy. Nếu ta nhìn đúng được thực chất của sự việc thì óc phán đoán của ta là chính xác ngay cả trong những vấn đề đời thường nữa. Ta ắt tỏ ra có óc phân biện cho dẫu ta thiếu học thức, quả thực học thức còn tỏ ra chướng ngại nữa khi thiếu óc phân biện. Jakob Boehme ít học thức nhưng đã sáng chế ra một hệ thống triết học tuyệt vời. Krishnamurti dường như không ủng hộ việc học hành mang tính học thuật, nhưng ông có nhiều kiến thức thực tiễn và có thể tư vấn một cách thực tiễn biểu thị ông có minh triết. Có thể là vì óc phán đoán và trí nhớ của một người minh triết đều trong sáng, không bị tổn hại hoặc bị xao lãng bởi những ham muốn ích kỷ và do đó bị kích động v.v. . . Đây là một loại kiến thức tích cực. Quả thật là minh triết, tức óc phân biện trong sinh hoạt hàng ngày.

Nhưng Minh triết cũng có thể thoái hóa thành kiến thức sai trái. Vậy là Minh triết được biểu thị qua lời lẽ của một bậc có minh triết lại có thể gây ra ‘tri thức’ sai lầm do người ta thuyết giải sai lạc hoặc hiểu lầm. Có nhiều lời thuyết giải sai lạc các kinh điển và câu nói minh triết. Làm sao mà điều này xảy ra được? Bởi vì ta chỉ có ý thức ở mức kama manas thôi, tức là hạ trí, cái trí ưa lý luận và xúc động, cho nên ta chỉ hiểu và bộc lộ ở mức đó thôi. Nếu ta đang bàn tới những sự vật liên quan đến vật chất và những vấn đề ‘thực tiễn’ chẳng hạn như lái xe, học một ngôn ngữ, nấu ăn hoặc làm việc kế toán thì điều này là đủ rồi, nhưng khi đó là vấn đề hiểu biết mang tính tinh thần hoặc suy gẫm về Tuyệt đối thì không được! Ta tiến thoái lưỡng nan ở chỗ thật là ta chỉ có một công cụ, ngay cả để tìm hiểu về những sự việc thuộc tinh thần, đó chính là cách suy nghĩ và xúc cảm hàng ngày của ta, nghĩa là kama manas. Ta có một nhận thức nào đấy về một điều gì đó cao siêu hơn, nhưng nhận thức này lại bị ô nhiễm bởi hiện thể tư tưởng của ta, tức là kama manas, cái trí ưa lý luận và xúc cảm. Thế rồi việc ta biểu diễn nó cũng lại bị ô nhiễm bởi chính công cụ diễn đạt của ta, tức là các ngôn từ một lần nữa lại vẫn ở mức kama manas.
Thế là ta biến Minh triết thành ra một vấn đề tri thức, giống như làm kế toán, nấu ăn hoặc biết một ngôn ngữ. Và thế là ta cũng thường thuyết giải sai lạc các ý tưởng. Nghe đâu khi Hegel hấp hối thì một người nào đó có hỏi ông xem liệu có bao nhiêu học trò hiểu được ông. Ông trả lời rằng ‘chỉ còn có mỗi một đứa mà nó cũng hiểu lầm tôi nữa’. Ta thường biểu diễn các ý tưởng một cách sai lầm, chẳng hạn như dịch sai hay là vì ngôn từ không phải là phương tiện thích hợp. Trong Thư của các Chơn sư có nói rằng ngôn từ không thích hợp để diễn tả một vài khái niệm cũng giống như giết gà bằng dao mổ trâu. Ta hãy nhớ những lời lẽ tuyệt vời trong Ánh đạo phương Đông: ‘Đừng dùng ngôn từ để đo lường cái Vô lượng, đừng thả sợi dây tư tưởng xuống cái hố khôn dò. Kẻ hỏi đã sai mà người đáp cũng sai luôn. Đừng nói gì hết! Trong một số trường hợp thì đó chỉ là vì trong các ngôn từ Âu Mỹ không có từ thích hợp.

Ta phải thú nhận rằng mình không có khả năng miêu tả điều khôn tả. Trừ phi cầu viện tới nhận thức trực giác của một đệ tử lão luyện, thì người ta chẳng trông mong gì có một mức độ miêu tả giúp được mình, cho dù nó sống động đến đâu đi nữa. Thật vậy, không có ngôn từ thỏa đáng để diễn tả sự khác nhau giữa một tâm trạng trên trần thế và một tâm trạng ở ngoài địa hạt tác động của nó; không có một thuật ngữ Anh nào tương đương với thuật ngữ của chúng tôi. (Thư của các Chơn sư số 25).

Vậy là có một vài điều không thể được diễn tả nên lời.

Ta cũng không thể hiểu được một vài điều theo kiểu lý luận của Tây phương. Luận lý của Tây phương chỉ thừa nhận có hai khả năng: một là sự vật tồn tại và một là sự vật không tồn tại. Mặt khác lý luận của Đông phương lại thừa nhận bốn khả năng: một sự vật tồn tại, nó không tồn tại, nó vừa tồn tại vừa không tồn tại, hoặc là nó chẳng tồn tại mà cũng chẳng không tồn tại. Đối với người suy tư sâu sắc thì đây là một nghịch lý; còn đối với triết gia theo truyền thống Tây phương thì thật là ngớ ngẩn.

Triết gia ấy cũng đúng thôi - ở mức suy tư của mình tức kama-manas, bởi vì một phát biểu như vậy còn tệ hơn luận lý nữa. (Nhưng nó cũng cao siêu hơn luận lý!). Nó thật ngớ ngẩn và thấp hơn luận lý của Tây phương ở chỗ với một nghịch lý như thế, thì người ta cũng có thể lập luận rằng điều đúng cũng là sai và điều sai cũng là đúng. Đây chính là việc đã xảy ra khi người ta xem xét sự vật thuộc tinh thần theo quan điểm trần tục của phàm ngã. Chẳng hạn như: Linh tính không phải là trực giác. Nếu người ta nghe thiên hạ nói: ‘Tiếng nói bên trong bảo cho tôi biết rằng . . .’ thì người ta phải nhớ rằng có tới hai loại tiếng nói bên trong – một là tiếng nói của kama tức là ham muốn cá nhân và hai là tiếng nói của buddhi, tức là minh triết vốn là Tình thương. Tiếng nói của kama thì thấp hơn lý luận của Tây phương, còn tiếng nói của minh triết thì cao hơn và vượt xa luận lý Tây phương. Nhưng hầu như ‘tiếng nói bên trong’ chỉ nói cho ta biết . . . cái mà ta muốn nghe!

Một vài phát biểu của các hiền triết có thể bị thuyết giải sai lạc và tạo ra hậu quả tai hại. Chẳng hạn như: ‘Hãy yêu nhau đi và muốn làm gì thì làm’. Đây là một nguyên tắc nguy hiểm! Người ta có thể thuyết giải yêu nhau theo nhiều cách khác nhau, cũng như là nhục dục nữa. Ai mà chẳng quả quyết rằng mình đang hành động theo tình yêu. Ai phán xét đây? Ai mà chứng minh được đó là tình yêu hay không phải là tình yêu?

Vậy là một vài câu nói trở nên nguy hiểm khi trao vào tay kẻ không thích đáng. Vì vậy, chẳng hạn như trong Kinh thánh có lời cảnh báo và ra lệnh: “Đừng quẳng các viên ngọc trai cho lũ heo”. Trong Chí Tôn Ca ta cũng đọc thấy: “Con đừng bao giờ nói điều hay cho bất cứ ai không thực hành khổ hạnh, không có lòng sùng tín, không muốn nghe hoặc bất cứ ai nói xấu Ta (Câu kinh xviii. 67). Ở đây có nêu ra một số điều kiện: việc khổ hạnh (làm yếu đi bản chất ham muốn hoặc ngã chấp), lòng sùng tín (hàm ý sẵn lòng hi sinh bản thân), việc tha thiết sẵn sàng muốn nghe và sự kính cẩn.

Nhưng ai phán xét xem liệu các điều kiện có được thỏa mãn chăng? Ai biết được lòng dạ người khác? Chỉ có chính ta là biết được thôi, nhưng liệu ta có muốn biết chăng? Mặt khác, người khác thường nhận ra được khuyết điểm của ta hay hơn chính ta nữa. Ở đây ta lại giáp mặt với một nghịch lý khác nữa!

Ta không nên trông mong những người hiểu được các sự việc cao siêu vốn không sẵn lòng làm như vậy, và do đó hoặc là bác bỏ hoặc là thuyết giải sai lạc một vài chân lý thậm thúy – hoặc ta cũng đừng trông mong những người nào cảm thấy không có sự cấp thiết như nhân vật Sujata yêu đời trong câu chuyện Đức Phật, bà thành thật tuyên bố rằng hạnh phúc của mình nằm trọn nơi việc làm tròn bổn phận của mình, làm vợ và làm mẹ. Trong Chí Tôn Ca, ta cũng đọc thấy: ‘Người minh triết đừng có xen vào trí của kẻ vô minh vẫn còn bám theo hành động. . .’ (Câu III.26).

Về vấn đề này ta thấy thế giới Tây phương có nhiều cách thuyết giải hoàn toàn

sai lạc về kinh điển Đông phương. Những điều giác ngộ thuộc về mức buddhi-manas lại được thuyết giải ở mức kama-manas. Các bản dịch thường sai lầm bởi vì tiếng Bắc phạn chẳng hạn như có nhiều nghĩa. Hoặc là người ta không nhận ra các biểu tượng đúng như nó, vậy mà thuyết giải nó theo nghĩa đen. Chẳng hạn như mặt trăng không những là thiên thể của ta biết mà còn có thể biểu diễn hạ trí, bởi vì nó tự thân không có ánh sáng mà chỉ phản chiếu ánh sáng của mặt trời thôi (trong trường hợp này có lẽ là ánh sáng của buddhi). Ta cũng có thể trình bày mặt trăng với nhiều ý nghĩa biểu tượng khác tùy thuộc vào ngữ cảnh.

Còn một nguồn hiểu lầm nữa nơi người Tây phương, đó là hệ thống giai cấp mà người ta thường thuyết giải là vi phạm nguyên tắc bình đẳng và coi đó là thiếu dân chủ. Nhưng người ta thường lẫn lộn bình đẳng và sự cào bằng. Ở mức độ thiêng liêng Atma, cũng như mức tinh thần là buddhi-manas thì mọi người – thật ra là tất cả chúng sinh – đều bình đẳng, nhưng ở mức phàm ngã thì không như vậy khi người ta khác nhau giống như lũ trẻ con học ở những lớp khác nhau. Ta không được cào bằng sinh viên đại học với trẻ con học tiểu học. Nhưng xét về mặt thực chất thì sinh viên đại học không cao hơn trẻ con tiểu học. Tuy nhiên đôi khi sinh viên đại học vẫn nghĩ rằng mình cao hơn. Thế là có ác ý bắt đầu. Trong những trường hợp tương tự như vậy ngoài xã hội thì có thể có một phản ứng chính đáng là sự nổi loạn. Nếu kẻ nổi loạn thắng thế thì họ lại muốn áp đặt sự bình đẳng theo nghĩa cào bằng chẳng hạn như trong các chế độ cộng sản. Nhưng thiên hạ đâu có giống nhau. (Cám ơn nhờ trời mới có được như vậy!). Chúng ta có những nhu cầu căn bản khác nhau, những khoái lạc, hình thức sáng tạo, tài năng, bổn phận v.v. . . khác nhau và ta đâu có quyền thỏa mãn những nhu cầu khác nhau của mình, thi thố tài năng, cần có những cơ hội đảm đương các bổn phận, cần hưởng thụ các khoái lạc (miễn là chúng không gây hại cho ai) và có cơ hội để được sáng tạo theo cách thức của riêng mình. Hệ thống giai cấp được dự tính để cho những nhu cầu của ta v.v. . . cùng với việc thỏa mãn nhu cầu theo cách thức khác nhau. Tất cả chúng ta đều có quyền được người khác tôn trọng và hạnh phúc theo kiểu của riêng mình.

Tiếc thay cái gọi là giai cấp thượng lưu thường tự coi mình thực chất là cao hơn các giai cấp hạ lưu và không thể thay đổi được giai cấp. Ta có thể giả định rằng thời xưa, có lẽ trong một ‘thời đại hoàng kim’ nào đấy, thiên hạ sinh ra ‘đúng’ vào giai cấp của mình, thế rồi sau này thì không được như vậy nữa. Lúc đó quả thật có sự lạm dụng. Tuy nhiên, giáo huấn nguyên thủy không có gì sai, mà nói cho đúng hơn sai là ở chỗ cách thức người ta thuyết giải sai lạc đi.

Có một sự thật cũng gây ra hiểu lầm khác nữa, ở phương Tây phát biểu rằng ‘giọt sương hòa lẫn vào biển cả chói lọi’ hoặc ‘đốm lửa trở về với ngọn lửa’. Tất cả chúng ta hầu hết mọi lúc đều có ý thức ở mức kama-manas, nghĩa là cái trí chia rẽ. Vì vậy theo bản năng ta thường nghĩ rằng điều tệ nhất xảy ra chính là việc mất đi cái sự riêng rẽ này, không còn là một cá nhân biệt lập nữa. Liệu ta có biết ra sao không, hay ta chỉ biết có mỗi sự riêng rẽ. Nhưng trở về với Nhất Như chính là trở về với cái ta thực sự, nghĩa là hiệp nhất với vạn vật. Thế thì nó phải ngụ ý là cực lạc chứ.

Câu nói này – giọt sương hòa lẫn vào biển cả chói lọi – đôi khi cũng được diễn tả là giọt sương trở thành biển cả chói lọi. Đây lại là một nghịch lý nữa, có lẽ cả hai phiên bản đều đúng hoặc chẳng có phiên bản nào đúng hết. Chúng ta ắt chỉ biết khi ta đến đó, nhưng không phải chúng ta biết bời vì chúng ta như hiện nay ắt không còn tồn tại nữa, và ngay cả lúc đó chúng ta cũng không thể diễn tả trạng thái này bằng những lời lẽ mà chúng ta như hiện nay hiểu được: ‘Bạn không thể mang đỉnh núi xuống thung lũng’; thế nhưng thiên hạ cứ ráng làm như vậy. Đây là một sự thao dượt có ít nhiều là ta ngộ được rằng nó chẳng có gì hơn thế và ta không biến nó thành giáo điều.

Năng lực phê phán thuộc về cái trí ưa lý luận, nếu nó chịu ảnh hưởng bởi các xúc cảm cá nhân càng ít càng tốt thì nó ắt chỉ cho ta con đường đúng đắn. Trước hết ta nên tự phê phán bản thân và có thể chế nhạo chính mình.

 

“Tôi mù lòa nên không thấy được những sự vật của thế giới này, nhưng khi ánh sáng từ Trên Cao giáng xuống thì nó soi sáng cho Tâm Hồn tôi và tôi có thể nhìn thấy bởi vì Tâm Nhãn của tôi (Chante Ishta) thấy được mọi thứ và nhờ vào tầm nhìn này tôi có thể giúp đỡ cho nhân loại. Tim là một thánh điện mà ở Trung tâm của nó có một không gian nhỏ bé, Tinh Thần Vĩ Đại (Wakantanka) ngự trong đó, và đó là Tâm Nhãn. Đây là Mắt của Wakantanka mà Ngài dùng để quan sát mọi chuyện và chúng ta nhìn thấy Ngài thông qua đó. Nếu tâm hồn không thanh khiết thì Wakantanka không thể được ta nhìn thấy, và nếu bạn chết đi qua sự vô minh này thì linh hồn bạn ắt không trở về ngay tức khắc với Wakantanka, mà nó phải được tẩy trược bằng cách đi lang thang vòng quanh thế gian. Để biết được Trung tâm của Tim trong đó có trí của Wakantanka, bạn phải thanh khiết và tốt đẹp, và sống theo cách thức mà Wakantanka đã dạy ta. Người nào được thanh khiết như vậy ắt bao hàm Vũ trụ bên trong cái Túi của Tâm mình (Chante Ognaka)”.

 

 SỪNG NAI MÀU ĐEN

 

--------------------------