TÌM KIẾM MINH TRIẾT (Seeking Wisdom) Tác giả N. SRI RAM Bản Dịch 2013

Tìm Kiếm Minh Triết

(Đây là bản dịch thứ hai có sửa chữa ngày 19.12.2013)

Trong đối thoại bàn về sự chết của Socrates thì Plato có giải thích rằng triết gia chân chính giáp mặt với sự chết giống như một người bạn chứ không phải như một kẻ thù, bởi vì y hiểu được bản chất của sự thay đổi mà sự chết mang lại. Đó là một sự thay đổi tự nhiên và hạnh phúc. Thái độ của người ta đối với sự chết còn tùy thuộc vào hiểu biết của người ta về cuộc đời, bản chất chân thực của sự sống không tách rời khỏi sự thực về sự chết.

 Triết học theo nghĩa đen có nghĩa là ‘tình yêu minh triết’. Có hai từ, mỗi từ ấy có một ý nghĩa phi thường và đẹp đẽ. Tốt hơn ta nên cố gắng tìm hiểu đâu là bản chất của tình yêu và kế đến, minh triết thật sự có nghĩa là gì, dĩ nhiên minh triết không phải chỉ là kiến thức.

Triết gia chân chính, theo như Ấn độ và Hi lạp cổ truyền thời xưa hiểu, không phải chỉ là một nhà lý thuyết hoặc một người trí thức có thể là vô tích sự trong cuộc sống thực tế. Một người như thế bàn luận về một điều gì đó mà mình quan tâm và cố gắng chứng minh sự thật luận đề của mình, nhưng có thể hành động một cách khác. Nhưng theo quan niệm cổ truyền thì triết lý của một người phải được phản ánh trong cuộc đời của y, và thật sự đúng như vậy. Triết lý được phản ánh như thế có thể không giống như điều mà y tuyên bố rao giảng. Mà chỉ có sự sống mới chứng minh cái sự thật cũng như giá trị của điều mà người ta tin tưởng hoặc những ý tưởng mà người ta chủ trương. Minh triết theo thời xưa có nghĩa là tư tưởng chân thực, không chỉ đối với một vài vấn đề đã được trích ra từ cuộc sống, mà còn đối với mọi thứ thuộc về cuộc đời của mình. Nó được coi là điều quí báu nhất mà một người có thể sở hữu và là cội nguồn chân thực của hạnh phúc của y. Hạnh phúc hiếm khi đi đôi với giàu sang hoặc quyền lực. Đôi khi ta có thể gặp một người ở trong tình trạng có quyền lực và rất giàu có, hoặc ngay cả cai trị một vương quốc, thế nhưng vẫn còn là một triết gia nhưng một người như thế thật là hiếm. Thường thường thì giàu có nhiều quá cùng nghĩa là có nhiều chuyện nhức đầu và một sự bận tâm liên tục làm cho tâm trí và sự chú tâm của người ta xao lãng đối với những sự việc đáng được nhận thức, hiểu biết hoặc theo đuổi nhất.

Có một phát biểu trong một Đối thoại của Socrates theo đó minh triết là một đồng tiền thật sự duy nhất mà mọi thứ phải được đổi ra nó. Nó đáng trao đổi với bất cứ điều gì mà ta có thể có, thậm chí chỉ để trao đổi lấy một chút minh triết thôi. Và người ta hiểu rằng minh triết không cần thiết tách rời hoàn toàn khỏi niềm vui hoặc sự vui hưởng - đó là một sai lầm mà nhiều người đã rớt vào, nhất là ở Ấn độ. Họ tìm cách tự hành xác mình để đi đến sự thật vốn ở bên trong bản thân mình. Việc vui hưởng một cách điều độ - ta dùng từ này theo một nghĩa đặc biệt, có nghĩa là tinh thần chân chính cùng với phẩm tính chân chính - có chỗ thích hợp của nó trong cuộc sống. Điều này không có nghĩa là người ta phải vui hưởng trong những giới hạn không tự nhiên được bày ra bởi con người.

Thế nhưng triết gia không mưu cầu lạc thú; y coi nhẹ khoái lạc khi nó đến với mình. Trong cuộc sống có cả vui thú lẫn đau khổ, và hầu như thiếu hiện thực và vô ích mà gạt bỏ hoặc chế nhạo chúng, nhưng thái độ của ta đối với cả hai điều này có thể thay đổi hoàn toàn, và đó là cái loại thay đổi xãy ra trong con người mà ta có thể gọi là một triết gia chân chính. Minh triết liên quan tới điều thiện, hơn là liên quan tới điều vui sướng hài lòng (pleasure), và đây là hai bản chất khác nhau (giữa điều thiện và vui sướng hài lòng good and pleasure). Thường thường ta lẫn lộn hai thứ này. Có nhiều người nghĩ rằng cái gì có thể vui sướng là tốt là thiện, và nếu họ có thể có một số lượng niềm vui tối đa và lúc nào cũng có thì dĩ nhiên đối với họ đó là điều chí thiện . Đây là một sự sai lạc hoàn toàn và người ta cần phải ngộ ra điều này.

Khi ta cố gắng tìm hiểu bản chất của minh triết thỉ ta ắt thấy rằng ta không thể tách rời nó khỏi cuộc sống. Nó thật sự có nghĩa là một sự tổng hợp các đức tính và sự toàn bích của mọi đức hạnh mà chúng có thể biểu lộ được trong cuộc đời; người ta đã nói tới nó là đức hạnh đầu tiên trong mọi đức hạnh. Điều này có nghĩa là trước hết phải có sự chớm nở của một chút ánh sáng trong tâm hồn của mình trước khi có thể có bất kỳ đức hạnh nào. Chính John Milton nói về Ánh sáng là đứa con đầu tiên của Thiên đàng, nghĩa là điều đầu tiên phát sinh từ Cội nguồn nguyên thủy, tức Thượng Đế, nếu ta có thể dùng cái từ ngữ chưa ai định nghĩa được ấy.

Ánh sáng này chính là Minh triết, và được Plato gọi là đức hạnh làm thanh tẩy linh hồn khỏi sự sai lạc. Từ ngữ ‘hồn’ (soul) ở đây có nghĩa là hồn người tức thông linh (psyche), chứ không phải là Buddhi mà H. P. Blavatsky đã dịch là hồn thiêng (spiritual soul). Không thể có sai lầm hoặc bất kỳ khuynh hướng sai lầm nào trong bản chất của Tinh thần. Nhưng rất thường khi vào thời xưa từ ‘hồn’ lại có nghĩa là hồn người mà thoạt tiên thì u minh nhưng dần dần trở nên được thanh tẩy và chói sáng rực rỡ, sao cho có một sự thay đổi tình trạng hoàn toàn ở nơi nó; lúc bấy giờ hồn người khoác lấy vẻ đẹp, những đường nét và hình tướng của hồn thiêng. Chỉ có minh triết mà qua đó tẩy trược bản chất của ta như vậy thì mới khiến cho ta có thể chứng kiến được ‘Bản thể chân thực’ theo như người ta gọi, nghĩa là cội nguồn của sự thật - đây là một tư tưởng cũng có trong Chí Tôn Ca khi người ta gọi nó là điều tẩy trược vĩ đại nhất.

Người ta nói rằng triết gia chân chính có tâm trí cố định vào Bản thể chân thực; đây là một điều làm cho y chú tâm. Trong Thánh thư của các Chơn sư có nói rằng Chơn sư sống trong cội nguồn của sư thật. Dĩ nhiên ngài cũng sống trong thể xác nữa. Ngài ăn mặc, đi đứng v.v. . . nhưng phát biểu này có nghĩa là trọng tâm chú ý của ngài vốn ở cội nguồn của sự thật. Thế nhưng cái nhu cầu ấy không cắt đứt ngài khỏi trần thế. Mọi Chơn sư được đề cập tới đều có thể xác, nhưng ta nghe nói có nhiều người không có thể xác như vậy mà vẫn còn tiếp xúc với trần thế trong các thể tinh vi, các ngài không lìa xa trần thế.

Có một triết lý sai lạc dẫn dụ người ta rút lui quá sớm ra khỏi trần tục hoặc chạy trốn khỏi nó. Cái gọi là xả bỏ như thế thật ra là thú nhận rằng mình thất bại. Thiên nhiên theo ý nghĩa rộng lớn không cho phép ta trốn tránh khỏi những trách nhiệm hoặc né tránh những vấn đề của mình; những điều ấy phải được giải quyết theo một cách nào đấy. Nếu bạn trốn chạy qua cửa sau thì bạn ắt gặp lại vấn đề đó dưới một dạng khác trong kiếp này hoặc một kiếp nào khác - chuyện như vậy chỉ là trì hoãn nhiệm vụ. Chính đó là toàn thể khái niệm ẩn đằng sau từ dharma ở Ấn độ. Một người phải hoàn thành thiên mệnh của mình, cho dù tình huống của y có khó khăn đến đâu đi nữa, cho dù làm như vậy gây ra nhiều khó chịu đến đâu đi nữa. Người ta có thể thấy sự thật của giáo huấn này theo sự minh giải của định luật Thiên nhiên khi ta thật sự thấu hiểu được chúng.

Chơn sư sống với thế gian, mặc dù ngài sống ẩn dật đối với nó, để hoàn thành sứ mệnh của mình là thuần túy vị tha. Thái độ của người mà đã tận tụy với minh triết ắt phải cũng giống như thế. Phải sống với thế gian bởi vì mình phải sống, nhưng không vướng mắc vào thế gian theo những con đường khác, và người ta có thể giải thoát chính mình theo con đường đúng duy nhất. Có hàng trăm con đường để đi sai lạc nhưng chỉ có một con đường để đi đúng . Người minh triết có thể vẫn còn lại với thế gian, hiểu biết được tầm quan trọng của công việc mà mình có thể làm ở đó, thế nhưng y không có mục tiêu trần tục. Điều này phân biệt triết gia với kẻ vô minh, vô minh không chỉ không biết gì về những sự kiện thông thường mà không biết về những chân lý cốt lõi. Người mà nhắm tới minh triết đó điều mà người ta có thể mô tả như là Thượng Đế, bởi vì nó sinh ra từ trên trời, không dính mắc nhiều đến sự quan trọng đối với sự vĩ đại của nhân gian, cái loại vĩ đại được trao giải thưởng một cách phổ thông bởi con người. Mục tiêu vĩ đại xuất phát từ cái khoái lạc là so sánh bản thân mình với những người khác và bằng một cách nào đó cảm thấy mình vượt cao trên trình độ của người khác. Chúng ta nên dẹp bỏ cái ý tưởng muốn vĩ đại khi so sánh với những người khác, xem người khác dường như nhỏ nhoi.

 

Luôn luôn có một điều dường như là nghịch lý trong thái độ của người tìm cách bước trên Thánh đạo. Y không trốn tránh lạc thú; y không e sợ vui hưởng cơn gió hiu hiu mát lạnh khi nó thổi qua, nhưng đồng thời y không khao khát một bất kỳ loại khoái lạc nào. Bất cứ lúc nào y cũng sẵn lòng chết, nhưng không muốn đẩy nhanh cái diễn biến ấy. Mặc dù tâm trí y được trụ vào  điều mà có thể gọi là Thượng Đế đích thực, chân lý tối hậu, thế nhưng y lại là người yêu thích tri thức. Tuy nhiên, ta phải hiểu cho đúng phát biểu này. Nó không có nghĩa là y bị đau khổ vì một sự khao khát càng ngày càng nhiều kiến thức hơn nữa về bất cứ điều gì và mọi  việc. Điều này ắt là một loại tra tấn, một cuộc sống khốn khổ nhất, khi ta cứ khao khát bất cứ khoái lạc cảm giác nào khác. Nó có nghĩa là trong mối quan hệ của ta với kiến thức thì có  một đức tính tình yêu  cùng với sự dứt bỏ nào đó. Khi bạn bắt gặp một kiến thức nào đó liên quan đến sự việc nhỏ hoặc lớn thì bạn hãy chấp nhận nó với một tinh thần thân thiện; có một cảm xúc chấp nhận và quan tâm đối với kiến thức như thế.

 

Being: viết hoa là Thượng Đế

 

Điều mô tả của Plato về triết gia khá thú vị: triết gia là người quan sát trong mọi lúc và mọi kiếp. Nói cách khác, y có một tầm nhìn bao trùm cả vũ trụ, quan tâm tới mọi điều nhưng không bị vướng mắc vào chúng. Điều này không có nghĩa là y không quan tâm tới những người khác chịu ảnh hưởng như thế nào, mà có nghĩa là y không bị vướng mắc vào chúng để bị chúng làm xáo trộn.

Có một cụm từ tiếng Bắc phạn jnana atma, nghĩa là ‘Tự ngã-Minh triết’ (Wisdom-Self) cũng được mô tả là Tự ngã-Chứng nhân (Witness- Self). Trừ phi có một mức độ không vướng mắc nào đó để cho cái tôi (self)  không đi kèm với những phản ứng của nó, thì không thể đạt được một sự nhìn đúng về sự vật, bởi vì những phản ứng cá nhân luôn luôn làm mờ đi tầm nhìn và sự phán đoán của  con người. Để hiểu được điều mà ta quan sát, cho dù đó là những sự kiện xãy ra trên sân khấu cuộc đời mà người ta đọc thấy hằng ngày, hoặc những diễn biến trong địa hạt cuộc sống cá nhân, và để hành động cho đúng đắn thì người ta có thể khảo sát chúng mà không có  thiên kiến và không có  bất cứ yếu tố mơ tưởng nào. Người ta phải có một tinh thần điều tra tự do và vô tư để đạt tới chân lý về bất cứ điều gì. Nếu một quan điểm nào đó được biểu lộ thì người ta không nên ngay tức khắc chấp nhận hoặc bác bỏ nó, mà trước hết phải xem xét nó. Chỉ khi đã tự kiềm chế mình đúng mức và tạm dừng lại để xem xét mà không nóng lòng bác bỏ hoặc chấp nhận nó, thì một người mới có thể biết được sự thật về nó. Trước hết ta phải được phép đi vào ô cửa trong tâm trí của ta và nó tìm được một tiền phòng trước khi sự phán đoán có thể được tác động lên đó. Cho dẫu một quan điểm là sai lầm thì người ta nên biết nó sai lầm theo kiểu nào, bản chất của sự sai lầm dính mắc là gì và nó gây ra như thế nào.

 

 Một điều quan trọng đối với thái độ của người mưu cầu minh triết là ở chỗ y phải hoàn toàn tự kiềm chế đối với bất kỳ loại ngụy biện nào. Có những người lập luận khéo léo, tài tình và kiên trì để chứng minh điều mà mình nói. Điều họ thật sự muốn xiển dương không phải là sự thật mà chỉ là sự giả vờ hoặc giống như sự thật, một điều gì đó có vẽ hợp lý. Đây là điều mà nhiều người ủng hộ. Họ biết có sự thật ở bên phía kia nhưng họ muốn xác lập lập trường của chính mình, và họ dùng mọi tài nguyên trí năng, rút ra mọi điểm kỹ thuật có thể được, những tiền lệ v.v. . .  để có được điều mà mình muốn. Tôi không nghĩ điều này là có thể tốt cho bất cứ ai dấn thân vào cái loại nghệ thuật ngụy biện ấy. Một người nhắm việc thủ đắc hoặc đạt tới minh triết ắt phải chỉ màng tới sự thật thôi chứ không quan tâm tới việc lừa gạt thiên hạ hoặc làm cho họ rối trí, bằng cách chơi trò ảo thuật với những sự kiện để rút ra được một điều gì đó. Mọi cái loại lừa gạt những người khác hoặc lừa gạt bản thân mình phải hoàn toàn bị loại bỏ ra khỏi bản chất của mình trước khi ta có thể mô tả nó là chân thực. Người nào mưu cầu trở thành một huyền bí gia phải chân thực trong suy nghĩ của chính mình, nhất là về cách thức mà y xem xét thiên hạ cũng như nơi thái độ bên ngoài. Ở y nên có một tình yêu chân lý và không có gì khác nữa ngoài chân lý. Thời xưa từ ‘triết học’ được dùng để bao gồm cả khoa học, và như vậy hàm ý là cần có một khảo hướng khoa học trong mọi vấn đề. Không có khoa học riêng rẽ như vậy theo cái nghĩa hiện đại của thuật ngữ này. Ngay cả đầu thế kỷ này thì khoa học còn được gọi trong nhiều sách vở khác nhau là ‘triết học tự nhiên’.

 Có một cái nghịch lý khác nữa vì dường như người ta không đi sâu vào vấn đề, cụ thể là, triết gia không quan tâm đến tôn giáo theo quan niệm và quan sát phổ thông thường tình, bởi vì phần lớn là tự lừa gạt mình, thế nhưng triết gia lại thật sự là người mộ đạo. Người ta thường bảo rằng chính các linh mục đã lừa gạt và dẫn dắt sai lầm thiên hạ, nhưng có một khuynh hướng mạnh mẽ nơi tất cả chúng ta là chúng ta tự lừa gạt mình, và hơn nữa, người ta lại đi theo cái loại người thích hợp với mình nghĩa là ngưu tầm ngưu mã tầm mã; do đó ta nên tự trách mình chứ không chỉ trách người khác, tiên trách kỷ hậu trách nhân. Đối với nhiều người, tôn giáo phần lớn là một loại trình diễn, một thứ giả tưởng, không thật.

Minh triết chân chính không chỉ quan tâm tới đường lối suy nghĩ và hành động của người ta mà còn quan tâm tới những mối quan hệ giữa người ta và việc an bài xã hội. Nhận xét này diễn ra trong một Đối thoại: Triết gia toan tính định hình Quốc gia theo kiểu mẫu trên trời. Nhưng thế thì người ta phải có được một ý niệm kiểu mẫu trên trời là gì? Cũng có cái loại phát biểu tử tế cho rằng triết gia mời gọi con người sống theo Thiên nhiên. Đìều này nhằm nói tới Thiên nhiên căn bản vốn là Thiên nhiên thuần khiết trong cái khía cạnh nó phản ánh được Tư tưởng của Thượng Đế. Một triết gia như thế, người định hướng về sự thật ẩn đằng sau dáng vẻ bên ngoài thì không quan tâm tới những sự việc mà thiên hạ thường ham muốn và chạy đuổi theo, triết gia ấy không phải thuộc về thế giới trần tục mà là một thần bí gia. Từ ngữ ‘thần bí gia’ có thể có nhiều hàm ý khác nhau và bất cứ khi nào ta dùng nó thì ta phải nêu rõ cho bản thân ta hiểu nó như thế nào. Có một vài từ ngữ - triết gia, thần bí gia, linh hồn, tình thương v.v. . .  - khiến cho lắm người hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau.

Người ta đã bảo rằng: ‘Nhà thần bí thì trong tâm hồn phải có sự hài hòa’. Ở đây hồn nghĩa là thông linh (psyche). Plato miêu tả triết học là âm nhạc cao quí nhất và hay nhất. Mọi người đều yêu âm nhạc và tất cả chúng ta đều bảo rằng âm nhạc có một ảnh hưởng làm thanh tịnh cho con người, nhưng rất nhiều người lệ thuộc vào cái mà ta gọi âm nhạc là gì và cái loại âm nhạc nào. Khi người ta đạt tới một trình độ thực chứng nào đấy, nếu trọn cả bản thể của mình đầy tình thương - đối với một người nào khác hoặc đối với người khác nói chung, tình thương với đúng bản chất của nó - thì người ấy ắt thấy rằng mọi âm nhạc đều mờ nhạt đi so với tình thương đó. Nếu âm nhạc thật sự là đẹp thì âm nhạc ắt phải hòa trộn vào trạng thái yêu thương đó, nó sẽ làm tăng cường hoặc mở rộng cảm xúc yêu thương; lúc bấy giờ âm nhạc dường như diễn tả những xúc động bên trong bản thân. Nhưng chỉ có âm nhạc thật sự đẹp mới làm được như vậy. Chúng ta thường không hiểu rằng có loại âm nhạc này và âm nhạc kia. Khi ta nói tới âm nhạc thì ta nói tới một loại nhạc nào đấy, nhưng chúng ta không nghĩ rằng mọi âm nhạc đều có cùng một giá trị. Khi ta lắng nghe âm nhạc thì ta ắt khảo sát được bản chất đáp ứng của mình với nó, và cố gắng tìm ra xem xúc động được khơi dậy bởi nó là gì. Vì biết bao nhiêu người chỉ theo nhịp của bài nhạc, nên họ đắm mình trong nhịp điệu điều này chỉ có thể làm cho họ thưởng thức được một phần nào.

Luôn luôn có nguy cơ trong bất cứ loại vui hưởng nào mà ta có thể đắm mình vào đấy, ta không biết điều gì đang xảy ra cho mình, cái loại đáp ứng nào mà mình đang thực hiện đối với sự vật mà mình vui hưởng. Sự hưởng thụ hay thú vui có một khuynh hướng nhấn chìm tâm trí, rút nó vào trong cái xoáy lốc mà chính nó tạo ra. Mọi người đều có thể biết rằng khi mình trải nghiệm một cảm giác vui thú và muốn càng ngày càng nhiều nó hơn nữa thì y càng ngày càng đi sâu hơn và bị đắm chìm vào nó. Nếu vào lúc vui thú mà có bất kỳ lời kêu gọi nào thực hiện bổn phận, cho dù khẩn cấp đến đâu đi nữa, thì y ắt không có khuynh hướng nhúc nhích gì, phản ứng gì. Điều này chứng tỏ rằng bằng một cách nào đấy nó đã ức chế sự sẵn sàng của ta để đáp ứng. Có cái nguy cơ đó trong đủ thứ thú vui. Người ta không cần phải né tránh thú vui, nhưng phải tự xét mình khi đắm mình vào thú vui .

Minh triết mà ngự trong linh hồn là âm nhạc cao quí nhất và hay nhất, bởi vì trong đó có một phẩm tính hài hòa mà phẩm tính này chỉ hiện diện trong loại âm nhạc hay nhất. Nó cũng có khả năng tạo ra sự hài hòa, trong mọi biểu hiện và hành động của người ta. Minh triết chân chính như được phân biệt với cái gọi là khôn ngoan linh tinh, là một điều hiếm hoi. Thế nhưng đây chính là nhận xét của Socrates, theo đó nó là cái đức hạnh duy nhất mà mọi người từ khi còn trai trẻ đã nghĩ rằng mình sở hữu. Một người có thể công nhận sự  kiện là mình không có năng khiếu về âm nhạc, không có năng khiếu về toán học, rằng mình không có năng lực về rất nhiều khía cạnh, điều này đã kiểm định qua nhiều cách khác nhau là mình đã thất bại. Nhưng y lại tin rằng mình có minh triết cần thiết để xét đoán mọi vấn đề trong cuộc đời, và ý kiến của mình cũng giỏi, hay như ý kiến của những người khác. Đó là một dạng mù quáng rất thông thường và đưa người ta vào đủ thứ điên rồ và sai lạc. Thật khó mà thoát ra khỏi cái sự hiểu biết tưởng tượng này khi bạn lại chẳng biết gì.

Mọi điều ấy đều áp dụng được cho tất cả chúng ta, và chẳng những đối với một vài người đặc biệt đang mưu cầu một điều gì đó xa cách với cuộc đời của mình. Thông Thiên Học là một triết lý, xét theo một khía cạnh nào đó. Vì vậy, nếu ta thật sự hiểu được thì ta ắt phải hành động theo đó. Tôi nhớ ông Krishnamurti có phát biểu trong một buổi hội thảo, khi một người nào đó nêu lên vấn đề luân hồi tái sinh (lúc ấy ông chẳng bao giờ nói liệu nó có phải là sự kiện hay chăng) Krishnamurty nói: ‘Ông không tin vào luân hồi, bởi vì nếu ông tin thì ông ắt đã hành động khác đi rồi’. Khi nói như vậy, Krishnamurti đang ứng dụng một sự kiểm định thực tiễn. Ông bảo rằng người ta nghĩ rằng mình tin, nhưng chính y lại tự lừa gạt mình khi làm khác đi như thế.

Điều ta cần hiểu không phải chỉ là một vài sự vật vốn trừu tượng và xa xăm - như Parabrahman, Thượng Đế Ngôi Lời v.v. . . mà là sự thật về mọi sự vật mà nó liên quan sinh hoạt hằng ngày của ta như: vẻ đẹp chân chính là gì, một ý kiến có giá trị đến đâu, đâu là nền tảng của hành động, bản chất của ý chí là gì, có phải nó giống như sự ngoan cố  hay là kiên trì hoặc là một bản chất khác nào đó v.v. . . Chúng ta phải có tâm trí và tâm hồn, có khuynh hướng để khảo sát những vấn đề như thế liên quan tới cuộc đời của ta, nhìn vào chúng một cách im lặng và kỹ lưỡng. Việc khảo sát ấy không nên trở thành một chuyện xúc động làm xáo trộn sự quân bình của ta, khiến cho ta không thể tư duy một cách điềm tĩnh và khách quan. Ta khảo sát chính mình như thế nào mới là quan trọng. Có một cách khảo sát đưa tới sự minh triết, nhưng nó dựa hoàn toàn vào sự vô tư, chấp nhận bình tĩnh bản thân mình khi ta ở trong một trạng thái tịch lặng.  H. P. Blavatsky nói tới việc khảo sát phàm ngã theo sự minh giải của chân ngã. Khi ta dùng từ ‘Chân ngã’ thì ta chẳng biết nó là gì, cụm từ này có ý nghĩa rất ít đối với ta trong thực tế, nhưng không phải như vậy. Hiển nhiên ‘trong ánh sáng của Chân ngã’ có nghĩa là khách quan, bằng sự thanh thản, chứ  không bằng bất cứ loại kết án nào hoặc biện minh nào cho bản thân, không bằng một sự cố gắng lạnh lùng, vô cảm để nhìn thấy sự vật đúng như là sự vật.

Tất cả chúng ta là các nhà Thông Thiên Học nên thường xuyên khảo sát thái độ của chính mình, các động cơ thúc đẩy, cách mà chúng ta nói và hành động và đủ thứ phản ứng trong nội tâm diễn ra ngay cả khi ta không biết. Chỉ theo cách đó thì người ta mới có thể đến với sự thật hoặc đạt tới cái sự chuyển hóa được gọi là Thánh đạo. Bước trên Thánh đạo có nghĩa là tạo ra một sự thay đổi hoàn toàn nơi bản thân, và ta chỉ có thể thực hiện được điều đó thông qua trí tuệ tự do của mình, bằng cách khách quan đối với bản thân, và không còn một cách nào khác nữa. Để được khách quan thì người ta phải biết được tất cả những gì đang xảy ra nơi bản thân. Nếu ta quá bận bịu với những ý tưởng của riêng mình, sống trong một lối mòn hoặc một trạng thái nửa mơ mộng, trong cái trạng thái vô minh mà lại gọi đó là cực lạc thì ta đã tách rời mình khỏi dòng chảy chính của sự sống và không còn tiếp xúc được với thực tại của nó nữa. Thánh đạo đòi hỏi nổ lực mạnh mẽ, nhưng nó làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời của ta, biến sinh hoạt hằng ngày của ta làm một trải nghiệm khác hẳn so với nó đã như vậy từ trước đến nay.

 -----------------