THƯỢNG ĐẾ Ở ĐÂU?

 Radha Burnier

Đối với nhiều người e sợ điều không biết là cơ sở của niềm tin vào Thượng Đế hoặc các thần linh. Khi người ta chưa tìm ra những lời giải thích hợp khoa học thì bí mật bao trùm đủ thứ hiện tượng trong Thiên nhiên: sấm chớp dường như đe dọa, màn đêm buông xuống sau khi mặt trời lặn và nhật thực, nguyệt thực đều toàn là kỳ bí. Đủ thứ thần linh là nhân cách hóa các lực trong Thiên nhiên hoặc tượng trưng cho điều không biết được trong vũ trụ, và thiên hạ tin rằng phải vỗ về, xoa dịu những nam nữ thần này.

Khi người ta hiểu biết hơn thì nhiều điều có vẻ huyền bí đã được giải đáp. Khoa học bắt đầu phát triển trong thế giới cổ đại nhờ vào việc nghiên cứu các định luật trong Thiên nhiên cùng với những mối liên kết giữa các sự vật với nhau. Trong nền văn minh Ấn Độ, Trung Hoa, Ai Cập, Chaldea và những nền văn minh khác - chiêm tinh học và thiên văn học - vốn chỉ là một khoa học duy nhất có vai trò quan trọng để giải thích những hiện tượng thiên nhiên và mang lại tính thuần lý cho những cái trí bị khiếp sợ. Người ta cũng nghiên cứu những khía cạnh khác của Thiên nhiên, chẳng hạn như tính chất của cây cỏ và khoáng vật. Điều này đưa tới kiến thức về y học và một kho tài liệu về đề tài ấy mà ngay cả hiện nay vẫn tỏ ra là một kho chứa các khám phá mới.

 Bất chấp các điều này, đối với hầu hết mọi người điều mà ta chưa biết vẫn còn gây khiếp sợ; quá nhiều điều ở ngoài tầm thăm dò và suy đoán của con người. Chỉ một vài đầu óc biết nhận thức mới công nhận rằng ta có thể thăm dò trong nội tâm những địa hạt tồn tại siêu việt và bí nhiệm bằng cách tạo ra những sự thay đổi trong tâm thức, và một khi ta thành tựu được nhận thức tinh vi hơn cùng với tầm nhìn rõ rệt hơn thì ta biết được sự thật về vạn vật qua trải nghiệm trực tiếp. Đa số mọi người vẫn còn e sợ và thường toan tính thu gọn nỗi khiếp đảm điều chưa biết bằng cách giả định rằng ta có thể biết được nó. Vì thế cho nên những người có ‘đầu óc tôn giáo’ ưa cung cấp một hình dáng cụ thể cho ‘thần linh’ và bịa ra những ảnh tượng có các đặc trưng của con người. Tôn giáo có tổ chức nói chung đã lợi dụng thiên hạ và duy trì họ ở trạng thái sợ hãi, sợ chết, sợ trải nghiệm sau khi chết v.v. . . . Tôn ti trật tự trong quyền lực của Giáo hội thích thiên hạ lệ thuộc vào mình thay vì khuyến khích họ thay đổi bản thân và đột phá từ tâm thức hữu hạn sang đại dương vô hạn.

 Điều hữu hạn, cụ thể, đã biết và có thể biết cung ứng sự an toàn tâm lý chẳng những cho những người sợ sệt vì dốt nát mà còn đối với cả những người tích lũy kiến thức bao gồm các nhà khoa học và những kẻ vô thần vốn chế giễu các tín đồ. Họ cũng bám víu lấy sự an toàn của những bản đồ quen thuộc mà chính họ đã vẽ ra. Họ cũng bị xáo trộn bởi bất cứ sự thách đố nào đối với những điều chắc mẩm của mình khi những suy đoán tinh vi và không theo qui ước nêu ra thách đố.

Giờ đây một nhóm nhà khoa học đang đi tiên phong thăm dò những địa hạt từ trước đến nay được cho là ngoài tầm hiểu biết. Thậm chí họ đã du nhập từ ngữ ‘Thượng Đế’ vào trong những suy đoán của mình. Trong một bài báo bàn về khuynh hướng mới này được xuất bản trong Tuần báo Người bảo vệ (số ra ngày 14 tháng 5 năm 1995) tác giả có nói: “Ngày nay khi ta quét qua những kệ sách trong một tiệm sách theo thời thượng thì ta thấy có một cơn dịch săn lùng Thượng Đế”. Điều này lại càng gây áy náy hơn nữa bởi vì nó diễn ra “ngay trong những địa hạt dành riêng cho khoa học”. Stephen Hawking bị chỉ đích danh là kẻ tội phạm đã phát khởi “cuộc săn lùng Thượng Đế mới mẻ”. Vào năm 1998 qua việc kết luận quyển sách Lược sử Thời gian bằng những lời lẽ sau đây: “Nếu ta tìm ra lời giải đáp [một lý thuyết hoàn chỉnh về vũ trụ] . . . thì đó ắt là chiến thắng tối hậu của lý trí con người - bởi vì lúc bấy giờ ta ắt thực sự biết được trí tuệ của Thượng Đế”. Trong số những người khác mà theo quan điểm tác giả cũng phạm tội này, ta thấy có Paul Davies, tác giả quyển Trí tuệ Thượng Đế, ông đã được trao tặng giải thưởng Templeton đầy uy tín dành cho những ai làm việc để nâng cao sự hiểu biết tôn giáo; ta còn thấy có Leon Lederman và Frank Tipler, họ được gọi là đội quân mới mẻ của Thượng Đế. Thắc mắc được nêu ra là ‘đối với một nhà vô thần trung thực thì họ biết quay sang đâu để có được một sự an ủi lạnh lùng của khoa học?’

Tại sao một nhà vô thần lại muốn được an ủi và an ủi từ cái gì?  Liệu nhà vô thần có đang tìm sự an ủi tâm trí qua những ý tưởng cố định giống như tín đồ tôn giáo chăng? Bởi vì cả hai đều muốn có sự an toàn về điều mình đã biết, cho nên họ căn bản là không khác nhau. Một bạn đọc đã giải đáp chính xác rằng: ‘Khoa học quả thật có vẻ là hoàn toàn bảo vệ ta chống lại điều huyền bí và không thể hiểu được . . . Khoa học vật lý mới rất có thể không giải quyết được bí nhiệm về sự sống hoặc về vũ trụ vốn vượt ngoài tầm tin tưởng duy lý, nhưng nó có thể dẫn ta vượt ra ngoài phạm vi thế giới tẻ nhạt, vô tri vô giác, mà khoa học cơ giới đã xây dựng nên trong vòng ba thế kỷ vừa qua’.

Khoa học quả thực đã giúp cho nhân loại tiến bộ bằng cách trong một chừng mực nào đó giải thoát nhân loại ra khỏi ngục tù của tín ngưỡng, mê tín dị đoan và những nề nếp tạo thành tôn giáo qui ước. Thế mà nó đang bắt đầu vượt ra ngoài những lập trường cứng nhắc cũng của tư tưởng duy vật, và như thế nó có thể giúp cho thiên hạ ra khỏi những mục đích sai trái vốn đi kèm theo quan điểm duy vật. Nhưng bí nhiệm về sự sống quá sâu xa và tinh vi, cho nên phương pháp khoa học và khảo hướng thuần lý không thể phát hiện được nó. Vì thế cho nên những phương pháp này không thể giúp cho ta biết được trí tuệ của Thượng Đế theo như Hawking trông đợi. Khoa học có thể cần phải phát triển tính nhạy cảm thuộc một loại khác. Một tư tưởng gia khác có biểu thị như sau: “Ta thật sự hiểu được vũ trụ chỉ khi xem xét nó không phải là một guồng máy hoặc một qui trình, mà là một tác phẩm nghệ thuật đang được triển khai ra”. Đây là một sự giác ngộ đối với địa hạt ý nghĩa nơi mà lý trí và nhận thức thẩm mỹ chẳng những có liên quan tới nhau mà còn dung hợp vào nhau khiến cho tâm thức biết được trật tự của Thượng Đế, trong đó cả vẻ đẹp lẫn sự hoan hỉ đều có một vai trò cố hữu. Theo như Pythagore dạy thì âm nhạc và toán học bổ sung cho nhau. Âm nhạc của vũ trụ là toán học của nó, vì thế cho nên các nhà vật lý như Dirac có thể bảo rằng: “Một lý thuyết có vẻ đẹp toán học rất có khả năng chính xác hơn là một lý thuyết thiếu tao nhã nhưng thích hợp với một số thí nghiệm”.

 Những đầu óc chỉ tin vào lý trí thôi mà khép kín với những đáp ứng đối với điều dễ thương và tốt đẹp, thì những đầu óc ấy có thể không ở vào tình trạng tốt nhất để biết được Thượng Đế. Lịch sử tôn giáo cho thấy rằng những con người thuần khiết và chất phác thường có thể biết được điều linh thiêng và trực giác được sự thật dễ dàng hơn những người có thiên phú về trí năng. Có một cách tiếp xúc trực tiếp với đấng linh thánh (tức là Thượng Đế) được gọi là cái khác, đấng Huyền Vi v.v. . . bởi vì phương thức ấy siêu việt thuần lý và không thể diễn tả được.

 Tất cả chúng ta đều thấy những con chim dấn thân vào các công trình nghệ thuật phi thường, đó là xây dựng tổ, và những con kiến khuân vác một gánh nặng trên đường về nhà. Ai dạy cho chúng kỹ năng đó? Con chim, con kiến và đóa hoa dại đều bao hàm bí nhiệm vốn chính là Thượng Đế, cũng chẳng khác nào vũ trụ mênh mông và điều này được khai thị chỉ cho những ai sẵn lòng tiếp cận với chúng một cách kính cẩn trong tâm trạng khiêm tốn, không muốn điều gì và vì thế cho nên không sợ hãi.

 Chỉ có tâm hồn trong sáng và tâm trí cởi mở mới tiếp cận được sự thật, còn cái trí mưu tìm sự an toàn trong điều đã biết cho dù dưới dạng giáo điều của tôn giáo hay lý thuyết của khoa học đều không tiếp cận được sự thật. Những người mưu cầu chân lý phải học cách vứt bỏ sự sợ sệt và ngắm nhìn với một ý thức sâu sắc ngưỡng mộ và khiêm hạ. Điều kỳ diệu và vẻ đẹp bao quanh chúng ta trong sự nở hoa của những cái cây, sự thay đổi mùa màng, chuyển động bất tận của đại dương và tính phức tạp của những điều tương quan. Một quan sát viên có viết như sau: “Bằng chứng của một thiên cơ ở xung quanh ta trên trái đất, nơi biển cả, nơi bầu trời” và các kinh điển có tuyên bố rằng trời đất tràn đầy sự vinh quang của Thượng Đế.