Chân lý đối diện với Uy quyền

 

Khi người ta phải trông cậy vào uy quyền để biết được đâu là chân lý, thì ắt chẳng có sự tìm kiếm cũng như là sự cố gắng tinh tấn. Đó chính là cách thức của kẻ lười biếng. Y đùn trách nhiệm cho người khác và không chịu sử dụng trí thông minh cũng như những năng lực khác của mình để tìm ra sự thật cho chính mình. Chính vì khuyến khích một thái độ như thế mà hầu hết các hệ thống tôn giáo và giáo phái mới mọc lên như nấm. Việc họ khống chế được thiên hạ và vui hưởng cái sự sung túc ắt sẽ bị đe dọa nếu họ dạy mỗi người rằng “Hãy thắp đuốc lên mà đi trên cuộc đời này thay vì dựa vào một cái nạn thần học, trong biết bao nhiêu thời đại đó chính là nguyên nhân trực tiếp của hầu hết mọi thống khổ của con người”.

Khi người ta quan trọng hóa uy quyền thì tính thuần lý bèn biến mất; bằng không thì tín đồ ắt đã thấy rằng đâu phải chỉ có một mà có một số thẩm quyền, mỗi thẩm quyền này lại xung đột với thẩm quyền kia. Kinh thánh, kinh Coran, kinh Phệ Đà v.v. . . đều là ngôn từ tối hậu cho các nhóm người khác nhau, mỗi nhóm người ấy đều tin rằng cội nguồn tri thức của mình bao hàm sự thật không thể chối cãi được, bất chấp công việc người ta tìm thấy có nhiều điều mơ hồ và tiền hậu bất nhất trong nội bộ nó. Nhiều cách thuyết giải thẩm quyền được chấp nhận của các giáo phái và tông phái khác nhau chứng tỏ rằng người ta đang nhìn ‘chân lý’ qua những cặp kính màu khác nhau và số thuyết giải khả hữu ắt không đếm được.

 Đâu là một nhóm trong vô số nhóm này mà có được chân lý trọn vẹn? Chẳng con người thuần lý nào mà lại có thể tin được rằng trong những nhóm ấy có chân lý toàn cục, chỉ vì y đã lỡ sinh ra trong khuôn khổ nhóm ấy và đã hình thành một thành kiến để ủng hộ cho nó. Vả lại chỉ người nào đã biết chân lý thì mới có thể nhận ra được nó, và chừng nào người ta chưa biết được chân lý theo kiểu này thì y chẳng nên dựng lên một thẩm quyền về bất cứ điều gì, xưa hoặc nay. Đối với những người nào mà chân lý là tôn giáo vô thượng thì mọi điều được viết ra hoặc nói ra đều phải là một vấn đề để nghi vấn, điều tra và nghiên cứu.

Những kẻ nào mù quáng tin theo và chấp nhận các uy quyền mà ta không thắc mắc đều phạm tội dựng nên sự chia rẽ tông phái, vì thế cho nên trong phạm vi Hội Thông Thiên Học không thể có một thẩm quyền như vậy. Ta phải thường xuyên cảnh giác phòng ngừa nó phát triển thành một tông phái qua việc dựng H.P.B. hay Besant, Leadbeater hay Judge, hoặc là một tổng hợp của bất cứ người nào, như thế thành ra những thẩm quyền tối hậu với ý tưởng và phát biểu của họ được đồng nhất hóa với Thông Thiên Học.

H.P.B. có cảnh báo rằng mọi toan tính như vậy sẽ khiến cho Hội Thông Thiên Học kết liễu qua sự thất bại, bởi vì thiên hạ ưa có thẩm quyền cho mình tìm hiểu và có giáo điều cho cái trí được tha hồ suy đoán. Những ý tưởng đã được chế tạo sẵn là một nơi trú ẩn thuận tiện cho cái trí. Mọi vị đạo sư chân chính đều khuyến khích sự tự tin và sự điều tra độc lập; bởi vì thường thường thì sau khi đã tìm kiếm rất lâu người ta mới thực sự trải nghiệm Chân lý. Khi viết trong Tạp chí Lucifer (quyển 3 trang 77) H.P.B. có bảo rằng: “Chính cái giáo lý độc hại bao giờ cũng dựa dẫm vào tha lực ắt đưa tới sự sụp đổ - xét về mặt thể chất, tâm lý, đạo đức và tinh thần - của những cái trí có hảo ý nhưng bạc nhược và mất thăng bằng”.

Socrates cũng đâu có khuyến khích sự tin tưởng mù quáng: “Tuy nhiên nếu các bạn bị tôi thuyết phục thì đừng chú ý tới Socrates bao nhiêu, mà hãy nên chú ý nhiều hơn tới sự thật bấy nhiêu, và nếu tôi xuất hiện với các bạn mà nói ra điều gì đúng thì hãy đồng ý, còn nếu tôi nói không đúng thì hãy dùng hết sức bình sinh chống lại tôi, hãy cẩn thận để cho khi tôi đang nổi hứng thì tôi cũng chẳng lừa dối bản thân mình, cũng như các bạn và tôi giống như một con ong bay mất đi rồi mà chỉ bỏ lại đằng sau cái sự châm chích sưng vù. (Trích từ Phaedo).

Điều này làm cho ta nhớ tới những lời lẽ nổi tiếng của Đức Phật: “Các con hãy tự thắp đuốc lên mà đi” và lời khuyên của ngài dành cho những người Kalama là đừng có bị truyền thống dẫn dắt hay là thẩm quyền của kinh điển tôn giáo, lý luận hoặc suy diễn, dáng vẻ bên ngoài và việc dường như có vẻ đúng hay thậm chí do chính bậc Đạo sư nói ra nữa. Ngài thôi thúc họ hãy tự mình khảo sát đâu là điều lành mạnh (kusala) và đâu là điều không lành mạnh (akusala).

Sau đây là một phần trong cuộc thảo luận giữa Đức Phật với một nhóm các học giả Bà la môn:

“Thưa Đức Phật Thích Ca có những kinh điển thánh thiện thời xưa của giai cấp Bà la môn được truyền thừa theo kiểu truyền khẩu, văn bản không đứt đoạn. Đối với những kinh điển này thì người Bà la môn đều dứt khoát quyết định: “Chỉ có cái này là Chân lý thôi còn mọi thứ khác đều sai”. Thế còn Đức Thế Tôn nói ra sao về điều này?

Đức Phật hỏi ngược lại: “Nếu có bất cứ một vị đạo sư nào hay thầy của các bậc thầy trong giai cấp Bà la môn tính ngược lại tới đời thứ 7 hay thậm chí bất cứ ai trong những tác giả nguyên thủy của các kinh điển này ai dám bảo rằng mình biết và tuyên bố “chỉ có điều này là Chân lý thôi còn mọi thứ khác đều sai hết?” Người Bà la môn trả lời: “Bạch Đức Thế Tôn không có ai hết”.

“Thế thì điều này cũng giống như một đoàn người mù, mỗi người đứng bám lấy người trước mình; kẻ đứng đầu chẳng thấy gì, người đứng giữa không thấy gì hết và người đứng cuối cùng cũng đâu có thấy gì. Vậy thì ta thấy tình trạng của giai cấp Bà la môn giống như một đoàn người mù ấy”.

Thế rồi Đức Phật dạy rằng: “Một người minh triết muốn khẳng định Chân lý ắt chẳng dám đi tới kết luận rằng chỉ có điều này là Sự Thật thôi còn mọi thứ khác đều sai hết”.

Y đã có niềm tin mù quáng thì ắt cũng có sự tỉnh ngộ tương ứng. Đã nhiều lần có ai đó không rêu rao rằng mình không thể sai lầm mà lại chia xẻ sự hiểu biết của mình qua việc viết lách hoặc nói năng thì những người khác lại biến nó thành một thẩm quyền; vì vậy theo thời gian chính những người ủng hộ việc tự do điều tra nghiên cứu đều trở thành các ‘thẩm quyền’ mà mọi lời lẽ và phát biểu đều được thiên hạ coi là chân lý đúng theo nghĩa đen.

Những lời của Tiến sĩ Annie Besant đã soi sáng cho đề tài này:

“Trong Hội Thông Thiên Học có một khuynh hướng nguy hiểm khi biến những quyển sách do quan sát thành thẩm quyền thay vì dùng nó làm tài liệu để nghiên cứu. Chúng ta không được thêm vào hàng ngũ những kẻ tin tưởng mù quáng vốn đã có sẵn rồi, mà chúng ta phải xếp vào hàng ngũ những học viên lành mạnh và chừng mực, kiên nhẫn, tự có ý kiến của riêng mình và giáo dục năng khiếu của riêng mình. Các bạn hãy sử dụng óc phán đoán của chính mình đối với mọi điều quan sát mà người ta đưa cho các bạn; hãy khảo sát nó rốt ráo hết mực, hãy phê phán nó hết sức mình. Các bạn ắt phục vụ cho chúng tôi một cách tồi tệ khi biến các học viên thành những vị giáo hoàng và nhắc lại như con vẹt, coi đó là thẩm quyền trong khi nó là những phát biểu mà các bạn chẳng biết đúng hay sai. Hơn nữa tư tưởng mù quáng thì chỉ đến lúc nào đó sẽ nghi ngờ mù quáng; bạn đặt một học viên lên một cái bệ rồi lớn tiếng tuyên cáo rằng đây chính là một đạo sư bất chấp lời phản đối của người ta; thế rồi khi các bạn thấy chính người này phạm phải một lỗi lầm nào đó - người ta đã từng cảnh báo các bạn mà - thì các bạn lại quên mất đi, hạ bệ người ta xuống và giày xéo lên người ấy. Các bạn hành hạ người ấy khi mà lẽ ra các bạn nên hành hạ sự mù quáng của chính mình, sự ngu dốt của chính mình và sự sốt sắng của chính mình khi cả tin.

Đây không phải là lúc mà chúng ta còn là trẻ con nữa, và bắt đầu làm người lớn cả nam lẫn nữ, có bao giờ bạn vỡ lẽ ra được cơ hội của chúng ta lớn lao biết chừng nào còn thành tích của chúng ta lại nhỏ bé xiết bao? Chẳng lẽ đây không phải là lúc vinh danh Chân lý bằng cách nghiên cứu thay vì mù quáng cả tin. Chúng ta hãy sẵn sàng sửa sai một ấn tượng sai lầm hoặc một nhận xét chưa hoàn hảo. Chúng ta hãy vững bước với đôi mắt mở to và tâm trí tỉnh táo vì nhớ rằng việc phụng sự tốt nhất cho Chân lý chính là khảo sát nó. Chân lý là mặt trời, tự tỏa sáng bằng ánh sáng của chính mình, mà một khi người ta thấy rồi thì không thể bác bỏ nó được nữa. “Cầu mong sao chân và giả hãy đánh xáp lá cà với nhau, vàng thật thì đâu có sợ lửa, Chẳng lẽ người nào đã từng biết Chân lý mà lại trở nên tệ hại hơn trong cuộc đụng độ công minh ấy hay sao? (Trích từ bài Khải huyền, Linh hứng, Quan sát).