BÀi THUYẾT TRÌNH THỨ NHÌ ISHVARA Bản Dịch : www.thongthienhoc.com

ISHVARA

 

Thưa các huynh đệ:

Hôm nay chúng ta phải bàn tới một đề tài mà xét về một số phương diện lại còn khó hiểu hơn đề tài ngày hôm qua. Nhờ vào một nỗ lực và một sự căng thẳng tâm trí thì ít ra ta cũng có thể nhận thức được bằng cái trí, cái chân lý vĩ đại Brahman là Tất cả. Nhưng khi ta đi tới mức bàn về vấn đề biểu lộ, khi ta đi tới mức cố gắng để nhận thức bằng cái trí điều ngụ ý bởi việc hữu xuất lộ từ phi hữu, vô tự tại sinh ra tự tại, thì ta có một vấn đề khó hiểu đến nỗi ngay cả sách giáo khoa của các đạo sĩ Jñāna cũng chùn bước không giải thích. Đó là vì ta thấy rằng khi ta bảo làm sao điều này có thể có được? khi người học trò hỏi người thầy: Làm thế nào mà tự tại lại xuất phát từ vô tự tại? thì người thầy không cố gằng giải thích, mà chỉ lập lại sự thật ấy, và nói thêm: nó muốn rằng mong sao ta trở nên vạn hữu, mong sao ta sinh ra [Chhāndogya VI, ii 1-3]. Thế thì tại sao lại như vậy? Tại sao lai không có cố gắng nào để giải thích khi mà chắc chắn lời giải thích, nếu có thể giải thích được, vốn trước hết là được mưu cầu? Tôi nghĩ lý do là ở chỗ này: không ai có thể hi vọng bằng nỗ lực của trí năng, bằng việc sử dụng lý trí thuần túy và đơn thuần mà có thể hiểu được cái điều bí nhiệm tối hậu này. Cần có trực giác tinh thần và sự giác ngộ vượt xa cái khả năng của Manas, cái trí, và cần phải sử dụng tới hoạt động của Buddhi, tức là hiện thể của Tự ngã và sự thật là bạn sẽ chẳng bao giờ hiểu được những chân lý cao siêu và tối hậu này bởi bất kỳ số lượng giáo huấn hoặc nghiên cứu nào: bạn chỉ có thể hiểu được chúng bằng cách tham thiền, trong đó ta thấy được sự vinh diệu của Tự ngã. Và mọi điều mà tôi có thể hi vọng làm cho bạn, thưa các huynh đệ và các đồng môn, đó là  trình bày trước các bạn điều mà tôi đã thu thập được do nghiên cứu những tác phẩm mầu nhiệm này, và do việc tham thiền, còn để cho bạn tự tìm ra nó trong khi chính bạn tham thiền, là tôi đã nói đến mức nào bằng những lời lẽ đó đúng với sự thật hay chăng, và giới hạn của người nói đến mức nào để khiến cho cái sự thật lại thành không đúng sự thật mà lời nói yếu ớt cố gắng - không thể nói ra được - chỉ nói lắp bắp; bởi vì thật sự ngôn ngữ diễn tả được trong những địa hạt này thì tôi không thể nào bao hàm được. Do đó tôi chỉ có thể làm hết sức mình và dành cho bạn việc phán xét; và tôi cầu xin các bạn ở đây hãy nhớ rằng, cũng giống như mọi điều được dạy dỗ từ một diễn đàn của Thông Thiên Học, thì lời giảng dạy không có thẩm quyền áp đặt ý kiến riêng của mình lên cái trí của những người tư duy khác, chỉ là một người đồng môn, mà biết đâu cái năng khiếu về ngôn ngữ lại có được; mỗi người đều có quyền, không đâu, đều có bổn phận phải tự mình suy nghĩ; và mỗi người có trách nhiệm phải tự phán xét.

Do đó chúng ta hãy tiếp tục nghiên cứu từ cái câu mà tôi đã trích dẫn ngày hôm qua, và hôm nay xin trích dẫn lại: hữu bắt nguồn từ phi hữu. Thế mà những từ ngữ trong tiếng Bắc phạn là: Sat sinh ra từ Asat và điều này nhắc ta nhớ tới một nguyên lý mà chúng ta rất cần phải nhớ, đó là mọi từ ngữ gốc thì có hai ý nghĩa căn bản; một ý nghĩa vô cùng cao trong những thế giới mà ngôn từ không cần để giải thích sự thật, và ý nghĩa kia thì thấp hơn; cái sự vĩ đại và thâm sâu của ý nghĩa bên trên tương ứng với cái sự hạn chế và hời hợt của ý nghĩa bên dưới. Asat là một từ như thế, và Tamas cũng là một từ khác nữa. Có lẽ bạn sẽ dễ nhận ra được sự thật của quan điểm này hơn nếu xét tới Tamas. Đó là vì trong một quyển sách rất nổi tiếng - tôi ắt không bảo đó là một tác phẩm có thẩm quyền, mặc dù nó có nhiều thẩm quyển về tri thức, thì người ta có bảo rằng mọi thứ xuất phát từ Tamas, và mọi thứ đều trở về Tamas. Ở đây Tamas không phải là Tamas thấp, một trong ba Gunas, mà là cái tính tịnh, bất động, cái sự Tịch lặng toàn bích trong đó cả ba Gunas đều thăng bằng đối với nhau, hoàn toàn quân bình. Khi sự quân bình của các Gunas bị xáo trộn thì mọi thứ bèn xuất lộ. Nhưng bạn không được lẫn lộn cái sự quân bình này là Tamas cao hơn, theo nghĩa mà chúng ta dành cho Tamas ở dưới đây, đó là quán tính của vật chất trên cõi trần, hoặc cái sự biếng nhác vốn là kẻ thù lớn nhất của con người mà y cần phải khắc phục nều y muốn tìm thấy Tự ngã. Hàm ý của những từ ngữ này thật là tinh tế, khi các từ ngữ không thỏa đáng để diễn tả những ý nghĩa lớn lao, và chúng ta phải cảnh giác kẻo khi dùng những từ ngữ này ta khiến cho người nghe bị hiểu lầm khi coi cái cao là cái thấp.

Một sự bảo vệ mà chúng ta còn phải có trong những từ ngữ cao này, những Quyền Lực Từ mà tôi có nói tới ngày hôm qua, bởi vì chúng đặt một sự vật theo một cách thức mà ta chỉ có thể trực giác được, nhưng nó mất đi rất nhiều sự chính xác của mình khi chúng ta giải thích ý nghĩa của nó qua những câu chi tiết. Cái lớn nhất trong mọi Quyền Lực Từ là Pranava, là âm tiết thuần nhất mà bạn nên nhớ rằng đó có nghĩa là Nirguna Brahman. Nhưng cũng cái âm tiết ấy được phát âm thành một bộ ba, lại có nghĩa là Saguna Braman. Điều đó biểu thị cái gì? Nó cũng thế thôi chứ không phải là cái gì khác. Nhưng việc bộc lộ của các thuộc tính khiến cho có sự khác nhau về bề ngoài. Khi mà một cái không có thuộc tính thì bộ ba được gọi là Sat, Chit, Ānanda, Hữu, Tâm thức và Toàn phúc. Tự tại Đầu tiên là Saguna Brahman. Tôi có thể trích dẫn một số câu kinh trong đó người ta coi ba thuộc tính lớn là biểu hiện CÁI ĐÓ vốn vượt ngoài tầm của mọi từ ngữ. Thế mà ta hãy suy nghĩ lại trong lúc tham thiền để cố gắng hiểu được ý nghĩa của nó - một âm tiết duy nhất là Nirguna; cũng từ ngữ đó với một sự khác biệt là có ba âm tiết thì lại là Saguna; và điều này có thể dẫn dắt các bạn để thoáng thấy một chút về điều bí nhiệm khiến chúng ta: làm thế nào mà Đấng Nhất Như trở thành Ba. Cũng điều đó, thế nhưng do sự hiện diện của những phẩm tính đã biểu lộ nên có khác.

Thế thì khác ở chỗ nào? Có một sự khác nhau nội tại: điều mà trong đó các sự đối lập xuất hiện, và khi xuất hiện lại hủy diệt lẫn nhau và tiêu biến đi mất, thì đó là Đấng Nhất Như; còn Cái Đó khi các điều đối lập xuất hiện thành các điều đối lập mà vẫn cứ đối lập với nhau như vậy thì đó là Ba. Những phản đề tối hậu của hữu chính là Ishvara và Māyā. Ta hãy dừng lại một chút ở chỗ này để xem Áo nghĩa thư đã giúp chúng ta ở đây được đến đâu. Từ phi hữu sinh ra hữu. Taittiriyopanishat có lập lại phát biểu này, và nói cho ta biết cái được Sinh ra, cái Tự tại, cái Hữu ấy: Ngài quả thật là Bản ngã đã được thể hiện của CÁI ĐÓ [Taittirya II vi,1]. Tự ngã thể hiện của Nirguna Brahman chính là Saguna Brahman. Nhưng trong chính cụm từ ấy thì Tự ngã được thể hiện, bạn ắt thấy có sự khác nhau đầu tiên xuất hiện, vốn cần thiết trong việc biểu hiện ra cho sự hiện hữu. Vì thế cho nên có sự khác nhau bởi vì Ngài là hiện thân của bản thể vạn vật, và thậm chí đến lúc đó thì cái Cơ thể bản thân nó cũng vẫn không biểu hiện, bởi vì nó bị ẩn giấu và che đậy, mặc dù theo ý nghĩa siêu hình cao nhất thì nó vẫn biểu hiện do các phẩm tính đã được tuyên cáo. Như vậy cũng Áo nghĩa thư nói Đấng Brahman là Sự thật, là Minh triết, là Vô cực. [Tác phẩm đã dẫn I].

Và ta hãy lắng nghe những từ ngữ trong đó Brhadāranyaka cố gắng đưa điều bí nhiệm ấy vào trong phạm vi của từ ngữ. Cái đó vốn vô cực, Cái này vốn vô cực; Vô cực xuất phát từ Vô cực; ta hãy rút ra Vô cực từ Vô cực, thật ra Vô cực vẫn còn. AUM là dĩ thái, là Brahman [Tác phẩn đã dẫn II 1]. Đoạn văn mầu nhiệm này cho thấy ngôn ngữ của con người bất lực xiết bao; và thế nhưng ngôn ngữ ấy, khi được tham thiền, có thể giúp cho bạn thẩm định được sự thật. Không có sự khác nhau nào vì không thể có hai vô cực; thế nhưng sự kiện biểu lộ với các thuộc tính tạo ra một sự khác nhau biểu kiến khi thật sự không có gì khác nhau, sự khác nhau và sự đồng nhất nơi Đấng Nhất Như. Có một câu kinh khác giúp cho ta thêm nữa: Đấng Brahman có hai cơ thể - là Saguna tức Apara Brahman là có hình tướng và vô hình tướng, hữu hoại và bất tử, bền vững và không bền, biểu hiện và vượt ngoài tầm biểu hiện. [Brhadar] II iii 1]. Có một câu kinh nổi tiếng  trong Chí Tôn Ca có thể giúp ta hiểu, và bạn có thể nhớ rằng tôi nói ra câu kinh đặc biệt đó vào năm ngoái, khi đấng Shri Krishna đang giải thích bí nhiệm vĩ đại này. Ngài nói về bản chất thấp của mình, đó là Prakriti, thế rồi Ngài nói tới bản chất cao của mình, là Davi Prakriti, nghĩa là chất liệu của Thượng Đế, thế rồi Ngài bảo rằng: cao hơn đó còn có một cái khác nữa. Ngài nói tới điều biểu hiện và vô hiện, và thế rối cao hơn cái vô hiện ấy còn có một vô hiện khác nữa, vĩnh hằng, mà khi các chúng sinh đều bị tiêu diệt thì nó lại không bị hủy diệt. [Tác phẩm đã dẫn vii 20]. Trong đó bạn cũng có cùng một ý niệm ấy. Ta có Tự ngã ẩn tàng, là điều cao siêu, vô hiện, vô hình tướng, bất tử, vững bền, vượt ngoài tầm, biểu hiện là chữ A của Pranava. Lại có một cái biểu hiện mà ta thấy xung quanh mình, là cơ thể thứ nhì của Saguna Brahman, là đấng được hình thành, là đấng hữu hoại, không ổn định, đã biểu hiện ra, đó là chữ U - và giữa hai thứ này là mối liên kết nối liền chúng với nhau, cái thấp thì không biểu hiện và cái thể cao hơn đó là Daivi Prakriti, mối Quan hệ giữa Tinh thần và Vật chất, giữa điều hữu hoại và điều bất tử, giữa điều bất biến và điều biến dị, khiến cho Vũ trụ này có thể tồn tại được và nó vẫn cứ thường trụ như Vũ trụ, bởi vì không có nó thì Vũ trụ không thể tồn tại được. Đó là chữ thứ ba trong từ Aum gồm ba âm tiết, chữ M vốn sáng tạo và hủy diệt. Và thế là người ta lại viết nữa, cái điều Hủy diệt chất liệu của thế giới tức Pradhāna đó là Hara bất diệt, bất tử. Ngài là Thượng Đế nhất như, chi phối cái hữu hoại và Tự ngã [Shvetāshvatara i 10] - là hiện thân đầu tiên của Tự ngã, là mối Quan hệ do tư tưởng Ngài xác lập giữa chính Ngài và Māyā. Ta hãy dừng lại một chút về vấn đề này và cố gắng ngộ ra được điều ta phải tìm ra là ý nghĩa của từ Aum gồm ba chữ cái trong Áo nghĩa thư, ý nghĩa của chữ A, chữ U và chữ M.

Chữ A là chữ đầu tiên trong mọi chữ cái, chữ này, khi thốt nên bất kỳ chữ nào khác mà không phát âm nó thì không thể được. Mọi phụ âm trong tiếng Bắc phạn đều hàm ý có sự hiện diện của chữ A. Ta không thể phát âm bất kỳ một phụ âm nào khác mà lại không phát âm chữ A, cho dù nhẹ nhàng biết bao, cho dù không nghe thấy được như hơi thở biết bao. Không điều gì có thể nói ra mà chữ A không nhập vào đó. Vì vậy A là Tự ngã trong chữ Aum tam bội, vì nếu không có Tự ngã thì không thể có sự biểu lộ, không có sự tồn tại. Không điều gì có thể tồn tại khi không có Tự ngã hiện diện trong đó, cho dù mang tính ẩn tàng, cho dù bị che giấu đến đâu đi nữa. Cũng không thể có cái gì chuyển động hay bất động, mà lại tồn tại không có ta. [Chí Tôn Ca x 39].

Thế rồi tới chữ cái thứ nhì là U; nó là cái gì vậy? Trong các câu kinh bạn đã nghe tôi nói rồi, đó là Pradhānā, Vật chất, Phi Ngã, và ta dành cho nó danh xưng tốt đẹp nhất, bởi vì ta chỉ biết được nó bằng cách nghĩ tới Tự ngã. Cũng giống như ta nhận thức được Tự ngã là gì thì ta chối bỏ các thuộc tính của nó đối với điều đối lập với nó, và đó là Vật chất đạt được bằng sự chối bỏ, chứ không phải bằng sự khẳng định. Ý tưởng căn bản của vật chất là nó không phải là Tự ngã. Đây là hai phản đề lớn, là cực bắc và cực nam, ở giữa đó thì mạng lưới của Vũ trụ được dệt nên.  H. P. Blavatsky gọi chúng là Cha và Mẹ; ở giữa Cha là Đấng Ban cấp sự sống và giữa Mẹ là Đấng Tiếp nhận sự sống, thì có hình tướng thu gom sự sống vốn là ngôi Con; mạng lưới của Vũ trụ được dệt nên như vậy - ta dùng một cách diễn tả linh động của Áo nghĩa thư [Brhadar III vi] -  nó được dệt đi đệt lại giữa hai thứ ấy. Mạng lưới bắt đầu do Cha hiệp nhất với Mẹ bằng cách tuyên cáo: Tôi là Cái này; thế rồi có phân thân là ngôi Con xuất hiện, và khi Ngài chối bỏ ngôi Con và bảo rằng: Ta không phải là Cái này, thì Ngài đã cắt đứt quan hệ với ngôi Mẹ, lúc đó ngôi Con biến mất; bởi vì ngôi Con chỉ có thể sống sót khi Cha khẳng định sự tồn tại của mình, và khi sự khẳng định này trở thành phủ định thì ngôi Con biến mất. [Aham- etat-na: tôi không phải là cái này]. Lúc bấy giờ Ishvara và Māyā lại hiệp nhất trở lại, và không còn điều gì biểu lộ nữa, bởi vì Ishvara không thể xuất hiện mà không có Māyā. Māyā cũng không thể xuất hiện mà không có Ishvara. Chúng tùy thuộc lẫn nhau, bởi vì mặc dù Ngài luôn luôn hằng hữu, Ngài không biểu lộ ngoại trừ khi Ngài nghĩ tới Māyā, và thế là khiến cho sự biểu lộ có thể được. Khi bước trên con đường của ta như thế, vượt qua cái sự khó khăn ghê gớm này, ta mới tìm thấy ý nghĩa của các Linh Từ A; là Tự ngã; U là Phi Ngã, còn M trong đó tổng kết mọi sự khẳng định và phủ định, chính là lời tuyên cáo biến dị: Mong sao tôi trở thành vạn thù và không có gì ngoại trừ tôi. Lời đáp cho câu nói đó là: mong sao tôi trở thành vạn thù chính là sự xuất hiện của vạn thù, thế giới, vũ trụ.

Thế mà việc khẳng định sự hiệp nhất làm tạo ra sự phân thân được tuyên cáo trong Shvestāshvataropanishat, trong đó người ta bảo rằng: Khi hiệp nhất với Māyā, Ngài đã phân thân ra Vũ trụ này [Tác phẩm đã dẫn iv 9] và trong Brhadāranyaka, trong đó người ta tuyên bố rằng: trước hết Ngài tuyên cáo: Tôi là Cái này [Tác phẩm đã dẫn I iv 1], lại nữa, Ngài biết: Tôi quả thật là phân thân này. [Tác phẩm đã dẫn I iv 5] (Tôi đang dịch từ ngữ srshti là phân thân). Đôi khi vũ trụ được gọi là Cái này chỉ để gói ghém mọi thứ đang xuất hiện. Ngài đã biết: tôi quả thật là phân thân này. Chính cái tri thức đó cung cấp mọi sự sống, mọi khả năng tồn tại cho sự phân thân ấy, bởi vì không có cội nguồn sự sống nào ngoài Tự ngã, và chỉ khi Ngài biến mình thành đồng nhất với sự phân thân của mình thì Vũ trụ mới có thể tồn tại được. Khi Ngài khẳng định thì Vũ trụ có đấy, khi Ngài phủ định thì Vũ trụ lại biến mất vào bên trong Ngài. Cái qui trình biến dị này, cái sự suy tư này: Mong sao tôi trở thành vạn thù, thế rồi Mong sao vạn thù ngưng bặt, đây chính là vòng sinh tử luân hồi cứ tiếp diễn mãi của các Vũ trụ, và chính bộ ba này, Tự ngã, Phi Ngã và mối Quan hệ giữa chúng, đã được tổng kết trong âm tiết tam bội là Aum. Sự xuất hiện của một Vũ trụ và sự biến mất của nó, sự tiếp nối trong không gian và thời gian, chỉ chính nó mới là giúp cho Tự tính của Đấng Nhất Như mang tính đồng thời vĩnh hằng có thể biểu hiện được. Những từ ngữ mà tôi trích dẫn từ Chhāndogyopanishat được lập lại trong Taittiriyopanishat: Ngài mong ước: Mong sao tôi là vạn thù, mong sao tôi được sinh ra [Taittiriya II vi]. Ngài, tức Đấng Ishvara Tối cao do biểu hiện ý chí của mình đã trở thành vạn thù; trước hết Ngài tạo ra nhị nguyên tính giữa chính Ngài và Māyā - Ngài mong ước có một cái thứ nhì . . . và Ngài đã phân chia [Brhadar I iv 3] - và cứ tiếp tục cũng cái tư tưởng vạn thù ấy, Ngài cứ hạn chế, hạn chế và cứ hạn chế mình mãi, cho đến khi vô số vạn thù của Vũ trụ được trở nên hữu hình. Những sự hạn chế này được áp đặt do ý chí của chính Ngài, Ngài vốn là Đấng Nhất Như, muốn trở thành vạn thù, và vạn thù tùy thuộc vào sự xuất lộ của cái ý chí muốn nhân bội lên. Đây là đấng Ishvara Tối cao, Pratyāgātmā, Đấng Ishvara của mọi đấng Ishvaras [Sanatkumāra amhitā xxx 30], đó là Tự ngã Vũ trụ.

Thế còn Māyā là gì? Nên biết Māyā chính thật là Prakriti mà Shvestāshvataopanishat có nói như vậy, còn Chủ nhân ông của Māyā là Maheshvaras [Tác phẩm đã dẫn iv 10], đấng Ishvara vĩ đại, đấng Tối cao, Bản thân Ngài là Brahman đã được biểu hiện bởi các phẩm tính. Vì thế cho nên trong Māyā, ta có bản thể của sự chia rẽ do ý chí của Ngài muốn trở thành vạn thù và vì vậy, Ngài đã tự hạn chế mình bằng tư tưởng nhân bội lên. Đó chính là nguồn gốc của mọi chúng sinh vốn xuất phát từ Tự tại Nhất như. Đôi khi Māyā được gọi là Prakriti, Vật chất, đôi khi được gọi là Mūlaprakriti, Gốc rễ của Vật chất, đôi khi nó được gọi là Pradhāna, là mầm mống sơ phát của triết thuyết Sankhya Số luận, đôi khi nó được gọi là Ākāsha, Tiên thiên khí. Ākāsha là cơ thể của Brahman, trong Taittiriyopanishat có viết như vậy [Tác phẩm đã dẫn I vi]. Ngài có biết bao nhiêu tên gọi! Ngài là Gốc rễ của mọi tên gọi, và thế nhưng lại chẳng có hồng danh nào bởi vì tất cả những cái mà tôi gọi là hồng danh này đều chỉ mô tả, chúng không định nghĩa, chúng chỉ nêu ra đấng Tự tại Nhất như, Ngài là Tự ngã Vũ trụ. Một môn đồ của Áo nghĩa thư nói về Ngài như sau: Đấng  Nhất như vĩ đại bất tử [Mundaka V i-2], còn một môn đồ khác nói về Ngài là Devātmā, là Tự ngã thiêng liêng; [Shvestāshvata I 3], một môn đồ khác gọi Ngài là Aham, là Tự ngã [Brhadar VI v-4], biết đâu đó là hồng danh sâu sắc nhất, chân thực nhất trong tất cả, bởi vì Tự ngã chính là chúng ta lại là Tự ngã của chính Ngài; Tự ngã nơi bạn và nơi tôi chỉ là điểm linh quang của bản thể Ngài sinh hoạt bên trong ta. Không có một Aham khác, một Tự ngã nào khác. Đôi khi Ngài được gọi là Purusha, là Chơn nhơn, là Con người Nhất như. Và người ta biết rằng Ngài là đấng Purusha vượt ngoài tầm Chơn thần vô hiện, là giới hạn cuối cùng, và là mục tiêu cao nhất [Katha III 2]. Vượt ngoài tầm mình chỉ có cái Vô vốn là cái Viên dung, cái Phi Tự tại vốn bao hàm Tự tại, cái Phi Hữu vốn là Gốc rễ của Hữu và vượt ngoài tầm hiểu biết của mọi người. [Để có trình bày đầy đủ hơn về giáo huấn này xin các bạn xem tác phẩm Khoa học về Hòa bình toàn bộ tác phẩm của Bhagavān Dās, nhất là Chương vii. Tôi chẳng biết có tác phẩm nào mà trong đó đã xiển dương hay ho cái giáo lý tối hậu liên tục được nói bóng gió trong các tác phẩm cổ truyền. Ta có chữ Aum là: A=Aham; U=Etat; M=na: như vậy câu phát biểu cuối cùng là Aham-etat-na].

Giới hạn cuối cùng, mục tiêu cao nhất, thế nhưng mặc dù mầu nhiệm và dũng mãnh xiết bao, Ngài vẫn ẩn tàng trong mọi tạo vật [Shvetāshvatara iii 7]. Xét cho cùng thì Ngài không xa vời như vậy; không đâu, Ngài không xa rời khỏi bất cứ ai trong chúng ta. Bởi vì mặc dù Ngài là vạn hữu - thế nhưng chút nữa ta ắt hiểu Áo nghĩa thư đã tuyên bố nhấn mạnh rằng ở đâu Ngài biểu hiện thì ở đó vạn vật cũng biểu hiện theo Ngài - và mặc dù không có Ngài thì không có gì cả, nhưng Ngài đang ẩn tàng trong tâm hồn của bạn và trong tâm hồn của tôi. Và thế là một thi sĩ người Anh, nhờ vào một trực giác kỳ diệu nào đấy đã thoáng bắt được cái Tự tại sâu thẳm ẩn tàng bên trong chính mình, đã kêu cầu tới Tinh thần của chính mình, để nói với Ngài, bởi vì Ngài là chính y:

 

Ngài còn gần hơn cả hơi thở; còn gần hơn cả tay và chân ta.

Ngài gần đến mức nào thì đó là Tự ngã sâu thẳm nhất của mỗi chúng ta.

 

Liệu có bất kỳ giáo huấn nào vinh diệu gợi cảm hứng nhiều như giáo huấn này chăng? bất cứ điều gì mà trong những lúc cực kỳ cô đơn, tâm hồn con người có thể không nao núng mà dựa vào đấy, thì đó là sự kiện Ngài đã duy trì Vũ trụ bên trong chính Ngài được sống động và ẩn tàng trong tâm hồn của vạn vật? Điều mà mọi vật chất đều làm cho tất cả lầm lạc? điều mà vật chất làm  tất cả sai lạc? điều mà vật chất đều làm cho tất cả sai lầm? Đó là vì chúng vốn hữu hoại, có thể bị tiêu diệt, phù du, còn Tự ngã trong tâm hồn ta thì chúng ta là chính Tự ngã ấy. Đó là Phúc âm thật sự; là câu chuyện về sự giải thoát mà chỉ dựa vào đó mọi tâm hồn mới có thể yên nghỉ được, còn mọi thứ khác có thể làm ta sai lạc, nhưng Tự ngã vốn là Tự ngã của chúng ta không thể sai lạc được.

Và vì e sợ chúng ta ắt nghĩ tới tin tức này là quá hay cho nên không thể đúng được, vì e sợ cho nên chúng ta nghĩ rằng cái sự thật vĩ đại này không thể có được, cho nên các môn đồ Áo nghĩa thư lập đi lập lại nó bằng nhiều cách khác nhau ở những chi tiết được lập đi lập lại. Tôi xin trình bày với các bạn một số những câu kinh nói cho ta biết cái chơn lý rực rỡ này hoàn toàn đúng xiết bao, nhờ Ngài hơn là bất cứ thứ gì khác mà không một điều gì vĩ đại hơn, không một điều gì tinh tế hơn, không một điều gì già nua hơn Ngài, mà Ngài vẫn không bị lay chuyển trên cõi trời giống như một cái cây sừng sững, đó là Đấng Nhất Như, là Tinh thần đang thấm nhuần tất cả. [Shvetāshvatara iii 9] Nếu ta quay sang bài thuyết trình của Yama tới Nachiketas thì ta thấy ông giải thích nhiều hình tướng của Tự ngã: Chính Tự ngã với vai trò là Mặt trời ở trên bầu trời, với vai trò là gió ở trong bầu không khí, với vai trò là lửa ở dưới đất; Ngài ngự nơi con người, nơi chất dĩ thái, trong nước và sinh ra trong đất, trong sự hiến tế, trong núi non; đó là sự thật, là Đấng Nhất Như cao cả [Katha v 2]. Tự ngã nhất như . . . là Tự ngã nội tại của vạn vật [Như trên 9]. Ngài là Đấng Nhất Như, đấng Chúa tể, khiến cho tự nhiên duy nhất trở thành vạn thù, Ngài là Tự ngã nội tại của vạn vật. [Như trên 12]. Và lại nữa,Māndūkya cũng trình bày một câu chuyện mầu nhiệm giống như vậy: Từ đó sinh ra hơi thở, tâm trí, mọi giác quan, chất dĩ thái, gió, ánh sáng, nước, đất, hỗ trợ cho tất cả. Từ Ngài mà có lửa cấp năng lượng nhiên liệu là Mặt trời, từ Ngài mà có Mặt trăng, do Ngài mà có Chư thiên, loài người, loài vật bốn chân, loài chim, các sinh khí, bảy giác quan, bảy lửa, bảy kênh dẫn, mà các sinh khí vận động trong đó, nó ngủ im trong lòng của tâm hồn, từ Ngài mới có mọi thứ biển và núi, mọi thứ sống và thảo mộc. [Được tổng kết từ Mundaka II 1-2-9] Ngươi là đàn bà, Ngươi là đàn ông, Ngươi là thanh niên còn trinh trắng và là thiếu nữ còn trinh nguyên. Mặc dù đã bị sờn mòn, đã bị lung lay đối với đội quân của Ngài. Ngươi được sinh ra và Mặt của Ngươi chính là Vũ trụ. [Hãy so sánh với kinh Al Quran là: Mọi thứ sẽ bị hủy hoại chỉ có ngoại trừ Thánh dung của Ngài] Ngươi là màu xanh lơ và các tạo vật có cánh màu xanh lục mắt đỏ là trong lòng của sấm sét, là mùa màng và đại dương [Shrevtāshvatara iv 3 4]. Thế rồi, sau khi trình bày mọi sự miêu tả này về thực tại của bản tính của các Tự ngã vũ trụ và Tự ngã đặc thù, người ta tuyên bố rằng Tự ngã Tối cao bao giờ cũng ngự trong tâm hồn chúng sinh [Như trên 17]. Quả thật Tự ngã bất sinh và dũng mãnh này chính là Ngài, là sự thông minh trong tạo vật sống động, cũng Ngài là chất dĩ thái bên trong tâm hồn mà Ngài ‘yên ngủ’ trong đó [Brhadar IV iv 22].

Như vậy chúng ta chẳng cần phải lo sợ để đòi hỏi chủ quyền của mình; chúng ta chẳng cần e sợ để tuyên bố rằng Tôi là Ngài và không còn gì khác nữa. Nếu chúng ta sống thì chúng ta là bộ phận của Ngài. Bảo rằng chúng ta không phải là Ngài ắt là tuyên bố chính chúng ta là hữu hoại, là có thể bị tiêu vong và ở đâu mà tôn giáo đã đánh mất chân lý này thì ở đó và chỉ có ở đó mới nổi lên thắc mắc là: Liệu con người có linh hồn chăng? Khi ta biết chính mình là Tự ngã thì không còn vấn đề bất tử; bởi vì Ngài vốn bất sinh bất diệt, vốn ngàn đời, vốn miên viễn vĩnh hằng [Chí Tôn Ca ii 20]. Ngài tồn tại mà không lệ thuộc vào bất cứ cơ thể nào; Ngài vượt lên trên và vượt ngoài tầm tất cả, là cội nguồn của vạn vật.

Nhưng làm sao ta có thể biết được điều đó? Ở đây lại một lần nữa nói tới đạo đức của mọi môn đồ kinh Áo nghĩa thư. Bạn chỉ có thể biết nó bằng cách thực chứng được Tự ngã của mình. Như tôi có nói ngày hôm qua, Moksha không đạt tới được, nó chính là thuộc về bạn. Nhưng có những chướng ngại mà Māyā đã tạo nên, mà Vật chất vốn là Māyā đã hình thành. Cơ thể của bạn trói buộc bạn. Nó không trong suốt như vỏ thủy tinh của cái đèn, mặc dù thông qua đó ánh sáng bên trong có thể chói sáng được, nhưng nó bị ô uế  bời nhiều điều thấp hơn, là Phi Ngã vốn chối bỏ Tự ngã. Nhưng tất cả những điều đó đều là lộn nhào. Tự ngã có thể khẳng định và có thể chối bỏ Vật chất. Nhưng cái là Vật chất mà lại dám khẳng định hoặc chối bỏ Tự ngã ư? Sự tồn tại của nó chỉ rút ra được từ Tự ngã, nó chỉ dựa vào Tự ngã thôi. Chính điều này đã làm cho ta si mê, đã khiến cho ta ràng buộc, đã khiến cho ta bất lực. Và vì vậy sự tẩy trược các hiện thể được đòi hỏi trước khi người ta có thể thấy được sự uy nghiêm của Tự ngã. Đó là đường lối. Nó không phải là Thực tại, nhưng là đường lối dẫn dắt tới Tự tại và để chỉ đường thì là công việc của mọi tôn giáo. Tôn giáo vốn sinh ra từ sự khao khát của Tự ngã muốn biết chính mình, đã trình bày nhiều phương tiện, nhiều đường lối, nhờ đó ta có thể khiến cho các hiện thể không còn gây chướng ngại cho sự biểu lộ của Tự ngã. Tự ngã vốn bất biến. Nó bao giờ cũng ở đó, bên trong ta, giống như Mặt trời ở trên bầu trời. Nó bao giờ cũng chiếu sáng. Nhưng các đám mây có thể che khuất Mặt trời khiến cho mắt không thấy được Mặt trời bên dưới đám mây, các đám mây có thể che giấu Mặt trời, mặc dù phía trên cao hơn vẫn sáng chói với tia sáng của Mặt trời. Và công việc của mọi tôn giáo, công việc của mỗi người trong chúng ta, của bạn và của tôi, là phải tẩy trược các hiện thể sao cho nó làm các đám mây bị tan rã đi để cho Tự ngã Mặt trời chói sáng có thể tỏa sáng trong tâm hồn của chúng ta. Ngài không hề thay đổi, nhưng cái phàm ngã đã được tẩy trược. Sự chia rẽ chính là Māyā. Vạn thù chính là Māyā, nhưng ta chỉ có thể dẹp bỏ được nó bằng một qui trình chậm chạp là tẩy trược, bằng cách ngộ ra được rằng Vật chất không hề làm chủ được Tự ngã, mà chính Tự ngã mới làm chủ Vật chất. Chẳng lẽ Ngài không được gọi là chủ nhân ông của Māyā sao? Nhưng Tự ngã bên trong bạn và bên trong tôi lại bị Māyā khống chế chứ không phải là chủ nhân ông của nó. Khó khăn là ở chỗ đó. Vì vậy người ta viết rằng phải phá vỡ những ràng buộc trong tâm hồn [Mundaka II ii 8]. Vì vậy người ta viết rằng một người phải ngưng bặt những đường lối gian tà [Katha II 24]. Vì vậy người ta viết rằng chúng ta phải theo đuổi sự chính trực, và tri thức, và lòng sùng tín [Mundaka III i 5]. Bởi vì nhờ vào tất cả những đường lối này, con người sẽ khiến cho chính mình làm chủ được Māyā và khi y làm chủ được Māyā thì y sẽ tự biết mình là Tự ngã. Đường lối là như vậy. Và người ta đã viết như sau: Những người nào biết Ngài là sự sống của sự sống, là mắt của mắt, là tai của tai, thì họ đã biết đấng Brahman, đấng Thái cổ, đấng Thái sơ [Brhadar IV iv 18]. Khi y thấy Tự ngã là Thượng Đế, là Chủ nhân ông của quá khứ và tương lai, thì Thượng Đế ắt không còn che giấu mình với y nữa [Như trên 15]. Ngài chỉ muốn ẩn tàng cho tới khi chúng ta đã làm chủ được Māyā thì ta có thể thấy được Ngài bên trong chính chúng ta. Mọi khoa Yoga đều xây dựng dựa trên đó; mọi sự công chính đều được xây dựng dựa trên đó; mọi sinh hoạt cao thượng đều được xây dựng dựa trên đó. Nhưng trong số tất cả những sự lừa gạt mà Māyā dũng mãnh đã gây hiểu lầm cho cái Tự ngã được thể hiện, trong số tất cà những chướng ngại vật và khó khăn mà Māyā đã cản đường khiến ta không thực chứng được Chơn ngã, thì cái tệ hại nhất trong mọi sự đạo đức giả, mọi sự si mê khiến cho con người mới tuyên bố trên đầu môi chót lưỡi, không trong sạch với một cuộc sống chưa được tẩy trược, là nô lệ, là công cụ của Māyā và đồng nhất hóa mình với Māyā: Tôi là cái lớp vỏ Māyā, chính là Brahman. Vì sự sống thì không thể đầu môi chót lưỡi nói lên được, và đầu môi chót lưỡi vốn vô ích nếu sự sống tuyên bố điều ngược lại.

Thế là ta hãy tiếp tục đi tới một điều làm cho rất nhiều người bối rối. Cho đến nay tôi đã nói tới Ishvara là đấng Tối cao. Nhưng từ ngữ Ishvara còn được dùng để chỉ những Thực tại khác hơn là đấng Saguna Brahman, và đôi khi nhiều khó khăn đã xuất hiện về vấn đề này giữa những nhà Thông Thiên Học ít học và những tín đồ Ấn giáo thất học. Các nhà Thông Thiên Học ắt đã học cách sử dụng từ Ishavara là nhiều đấng Chúa tể khác Thượng Đế Ngôi Lời, mà đôi khi một người Ấn giáo thất học không biết rằng Ishavara cũng có nghĩa này trong nhiều kinh điển. Từ ngữ Ishvara chỉ có nghĩa là đấng Chúa tể, đấng Cai trị, đấng Cai quản bất cứ Vũ trụ nào, bất cứ Thái dương hệ nào, cũng được gọi là đấng Ishavara mà mọi người Ấn giáo có học thức đều biết. Đây là một khó khăn rất có thể xuất lộ trong kinh Áo nghĩa thư trừ khi người ta đọc chúng rất kỹ lưỡng. Hôm qua tôi có nhận xét rằng Áo nghĩa thư bàn về những điều mang tính phổ quát vũ trụ hơn là mang tính đặc thù. Người ta bàn tới những ý tưởng trừu tượng căn bản hơn là những sự biểu lộ cụ thể, và chỉ thỉnh thoảng mới có một chỉ dẫn cho thấy có những sự kiện cụ thể mà ta cũng phải lĩnh hội, những sự kiện cụ thể trong Vũ trụ mà ta phải phấn đấu để hiểu được.

Một trong những điều nói bóng gió này được đưa ra trong những câu kinh mà giờ đây tôi xin yêu cầu các bạn hãy chú ý. Trong Kathopanishat có nói với ta rằng: Đấng Thái cổ nhất sinh ra từ tapas của Ishvara, chính là Hiranyagarbha, mà những đoạn khác cũng được gọi là Prajāpayi, tức Brahma. [Hãy đối chiếu Katha iv 6 với Mundaka I i 9 và Prashna ii 7] Đấng Thái cổ nhất sinh ra từ tapas. Đó là cái mối liên hệ mà ta cần. Mọi Thượng Đế Ngôi Lời trong vũ trụ đều sinh ra từ tapas của đấng Ishvara Tối cao, Ngài là Brahman và là những biểu hiện biến thiên của tư tưởng của Brahman. Đây là các đấng Chúa tể của Vũ trụ, các đấng Thái huyền, mà từ ngữ Prājapati hàm ý. Có hằng hà sa số các đấng Thái cổ (Brahmas), cũng có hằng hà sa số các Haris; còn chỉ có một đấng Ishavara Tối cao thôi. [Linga Purāna iv 54]. Nguyên tắc là xuất phát từ đấng Chúa tể Tối cao, từ Tự ngã Nhất như sinh ra vạn thù và trong số vạn thù ấy đấng sinh ra đầu tiên là đấng Cai quản các thế giới, là đấng Sáng tạo ra các thế giới, là Hiranyagarbha, là Tử cung bằng vàng, là danh từ tập thể. Brahmā sinh ra từ Quả trứng, sinh ra từ Hoa sen. Các nhà Thông Thiên Học dùng tên gọi Thượng Đế Ngôi Lời, là tên gọi mà ta ắt dùng cho nhiều đấng Cai trị thế giới của Ngài có kích thước biến thiên, cho dù ý niệm vẫn cứ như vậy, đó là đấng Cai trị một vùng xác định. Ishvara là đấng Cai trị của một hệ thống, ắt phải được phân biệt với Ishvara, là đấng Nhất Như tức Saguna Brahman. Đấng Ishvara thứ phát này là đấng Cai trị một vũ trụ nơi mà lại có nhiều vũ trụ, là đấng Cai trị một Thái dương hệ trong vô số Thái dương hệ; hoặc lại nữa là đấng Cai trị một Dãy hành tinh bên trong một Thái dương hệ và được gọi là một Thái dương Thượng Đế. Bởi vì Thượng Đế Ngôi Lời có nghĩa là Ngôi Lời và tất cả đều tồn tại nhờ vào Ngôi Lời của Đấng Tối Cao. Đây là những Đấng vốn là đối tượng để tôn thờ ở bất cứ đâu mà chúng ta không thể vươn lên tới quan niệm về một Đấng Ishavara Nhất như Tối cao, và tất cả đều sinh ra từ tapas của Ngài, tức là từ sự khổ hạnh, tư tưởng và sự hi sinh hiến tế của Ngài. Mọi thứ đều sinh ra từ sự hi sinh hiến tế, chúng ta được cho biết như vậy. Buổi bình minh của sáng tạo là cái đầu của Con ngựa hi sinh hiến tế [Brhadar I i 1] trong đó Con ngựa chính là Vũ trụ, tất cả đều có cội rễ nơi sự hi sinh hiến tế. Ngài đã muốn trở thành vạn thù; đó là sự hi sinh hiến tế bản sơ - là sự giới hạn bản thân Ngài, Ngài đã phân chia mình thành ra Ishvara và Māyā để cho Ngài có thể được sinh ra là đấng Chúa tể và Cội nguồn của mọi sự sống riêng rẽ. Đây là điều mà khó khăn đã sinh ra. Có nhiều đấng Ishvara ư? Đúng vậy, cũng nhiều như có nhiều Vũ trụ vậy; nhưng có một đấng Ishvara tối cao duy nhất, đó chính là Brahman. Và khi bạn ngộ ra được điều đó thì bạn mới hiểu được điều mà H. P. B. dạy,.đó là Ishvara, là kết quả của một sự tiến hóa bên trong một Vũ trụ. Đấng Tối Cao không hề biết tới tiến hóa. Ngài vượt ngoài tầm mọi Māyā. Nhưng tất cả các đấng Ishvara khác, Thượng Đế Ngôi Lời đều tăng trưởng, đều tiến hóa. Đến lượt các Ngài lại thực thi tapas; đến lượt các Ngài lại thực thi hi sinh hiến tế và xây dựng các thế giới. Hơn nữa, các Ngài đạt tới địa vị cao cả của một đấng Ishvara bằng sự phấn đấu lâu dài, bằng vô vàn những sự hi sinh hiến tế, nhờ vào những hi sinh hiến tế này mà các Ngài mới đạt được địa vị của một đấng Ishvara.

Đối với những sự kiện cụ thể thì chúng ta phải quay sang những tác phẩm ít có thẩm quyền hơn Áo nghĩa thư, và thêm vào những câu kinh từ đó có những chi tiết của các tác phẩm khác. Trong Vāyu Samhitā ta đọc thấy: Ta hãy biết rằng: Ngài là đấng Ishvara Tối cao của mọi đấng Ishvara, là Thần linh tối cao của mọi Thần linh, là đấng Chúa tể của mọi đấng Chúa tể, là đấng Ishvara thuộc các đấng Ishvara của thế giới. [Tác phẩm đã dẫn I iv 122]. Sự thật này đã dung hòa được giữa những quan điểm của Thông Thiên Học và Ấn giáo, cho thấy đấng Ishvara Tối cao, là Brahman Nhất như, biểu lộ nhưng không tiến hóa, còn nhiều đấng Ishvara của các thế giới đều là thành quả của sự tiến hóa. Trong Devī Bhāgavata người ta có viết rằng: Cho dẫu số lượng hạt cát có thể đếm được thì ta không thể đếm được các vũ trụ. Cũng giống như vậy đối với số lượng các Brahmās, Vishnus và Shivas thì không có giới hạn [Tác phẩm đã dẫn II ix 7]. Khi nói tới Mahā Virat, người ta bảo rằng: mọi lỗ chân lông trong cơ thể Ngài là vô số các Vũ trụ [Như trên 6]. Đây là sự hạn chế Tự ngã của Tự ngã nhất như, là sự hiến tế, sự tham thiền, sự khổ hạnh, nhờ đó mới có thể có được vạn thù. Hiranyagarbhas được sinh ra như thế và các đấng Brahmās, các đấng Sáng tạo cũng vậy. Cũng như thế trong mỗi Brahmānda thì sự hi sinh hiến tế mới dẫn tới địa vị Ishvara: Trong một trăm manvantaras (chu kỳ thành trụ) mà Brahmā đã thực hiện japam của Shakti. Trong một trăm chu kỳ thành trụ mà Vishnu đã thực hiện tapas để trở thành đấng Bảo tồn [Như trên VIII ix 106. Muốn có thêm nhiều đoạn khác nữa thì xin các bạn xem phần Phụ lục. Tôi rất biết ơn mọi tác phẩm Puranas này và những đoạn đã giải thích hữu ích nhất cho bạn của tôi. Tôi chịu ơn của giáo sư Bireshvar Banerji thuộc về trường Ấn giáo Trung tâm ở Benares, ông là một học giả đã đọc rất nhiều kinh Puranas. Thật thú vị mà thấy chúng chứng thực hoàn toàn cho giáo huấn của Thông Thiên Học đã thu lượm được một cách độc lập]. Vậy là nhà Thông Thiên Học cũng đúng khi y bảo rằng các đấng Ishvara của các thế giới là kết quả của sự tiến hóa, còn tín đồ Ấn giáo cũng đúng khi y bảo rằng đấng Ishvara Tối cao không hề tiến hóa. Ngài chính là đấng Saguna Brahman, là Sự Sống nhất như, là Tự ngã của Tất cả. Vậy thì chân lý hoàn chỉnh đã dung hòa được khi có một quan điểm riêng phần chia rẽ và chúng ta bắt đầu hiểu được rằng tốt hơn là mọi người nên nói ra cái sự thật mà mình thấy, cho dù nó xung đột với những sự thật khác dường như vậy; khi toàn thể sự thật đã được hiểu rõ thì mọi bộ phận sẽ hòa lẫn vào nó và tạo ra một tổng thể rực rỡ. Vì thế, chúng ta chẳng bao giờ nên im lặng với kẻ dị giáo, chúng ta chẳng bao giờ nên im lặng đối với thiểu số, bởi vì họ có thể đã có thoáng thấy được một điều gì đó mà ta không có. Nói cho đúng hơn là ta hãy khuyến khích tất cả nói lên rằng, trong số có nhiều quan điểm để ta tìm thấy thì có một sự dung hòa hoàn hảo được mọi sự thật riêng phần; vì một lần nữa chỉ có Sự Thật mới chinh phục được lòng người chứ không phải sự giả dối. Ta hãy nói lên sự thật của mình, nhưng đừng dấn thân vào việc tố cáo sự thật của những người khác. Trong Ấn giáo ở quá khứ, đã có việc hoàn toàn tự do tư tưởng và ngôn luận, cho nên không thể là sai lầm đối với cái di sản cao quí này. Ở chỗ chúng ta sai lầm thì thời gian sẽ chỉnh sửa lại cho chúng ta, ở đâu chúng ta lầm lỗi thì sự thật sẽ dần dần đốt cháy những sai lầm của ta. Nhưng nếu một người át giọng người khác thế thì một chữ trong toàn thể sự thật có thể đã bị biến mất không ai thấy, và bị thất truyền khỏi sinh hoạt của thế giới, một chữ mà lẽ ra nó có vị trí của nó trong tồng thể.

Khi chúng ta trở lại với Luật Hi sinh thì chúng ta ngộ ra được rằng quả đúng như Mundakopanishat có nói: Tinh thần quả thật chính là Vũ trụ này, mà hành động là tapas [Tác phẩm đã dẫn II i 10]. Đó là tư tưởng hay đẹp xuất lộ từ việc nghiên cứu đấng Ishvara Tối cao và nhiều đấng Ishvaras cùng với công trình của các Ngài. Chỉ nhờ có sự hi sinh hiến tế thì mới có thể có sự sống. Chỉ nhờ có tapas, khổ hạnh, thì ta mới ngộ ra được sự sống. Đây là định luật của sự sống chúng ta, đây là định luật mà chỉ dựa vào đó ta mới sống được. Chối bỏ việc hi sinh hiến tế, bám lấy vật chất, thì chính là nô lệ của Māyā, để cho Māyā làm chủ được mình và ta vẫn cứ bị cô lập, bất lực, bơ vơ. Ta có thể chẳng giúp được ta, chằng thể giúp được chính mình nữa. Thế thì thưa các huynh đệ, hãy yêu thương và sống cuộc đời hi sinh hiến tế, hãy dẹp mọi thứ đi - nhưng bạn không thể dẹp được Tự ngã; bạn có thể vứt bỏ mọi thứ nếu nó là Phi Ngã, và điều đó chỉ có giá trị vì mục đích là hi sinh hiến tế. Đừng e sợ phải vứt bỏ thậm chí cả sự sống nữa, vì Tự ngã vốn ở bên trong bạn chẳng bao giờ ngưng sống. Hãy cho ra mọi thứ mà bạn có, mọi thứ mà bạn biết, mọi thứ mà bạn nghĩ là của bạn và trong việc chối bỏ mọi thứ ấy vốn là Phi Ngã thì cái Aham nhất như sẽ xuất lộ bên trong bạn, và bạn sẽ biết được rằng tôi là Ngài.