1. Quả báo Nhãn tiền

 

Trong kinh Pháp cú (nghe đâu nó bao hàm lời của chính Đức Phật) ta được biết rằng điều ác mà con người gây ra cũng chắc chắn đeo đuổi theo y giống như bánh xe nối tiếp móng con trâu bò kéo xe. Điều tốt mà bất cứ ai làm cũng đi theo y giống như bóng với hình. Hầu hết loài người đều bỏ qua phát biểu quan trọng này, bởi vì họ không thể nhận thức được bất cứ mối quan hệ nào giữa hành vi của mình với niềm vui nỗi buồn mà mình trải nghiệm. Việc nghi ngờ luân hồi vẫn phổ biến khi người ta không chấp nhận những mối liên hệ nhân quả giữa hành động và những hậu quả lâu dài cho nên không nêu thành định đề được.

Tuy nhiên có một quan điểm khác tinh vi hơn có thể khiến ta vỡ lẽ ra rằng mình hoàn toàn chịu trách nhiệm về hành động của chính mình và là tác giả của niềm vui nỗi buồn mà mình phải chịu hoặc được hưởng. Như vậy là một trong những chân lý lớn của Thông Thiên Học đã được nêu rõ: ‘Mỗi người tuyệt đối là kẻ lập pháp cho chính mình, mang lại sự vinh quang hoặc u ám cho chính mình, quyết định cuộc đời mình sẽ được thưởng hay bị phạt’. Con người có thể biết mình đang làm gì, chính tri thức ấy khiến cho y có trách nhiệm đạo đức và hành động theo cách nào để mang lại hạnh phúc chứ không phải đau khổ, chẳng những cho bản thân mà còn cho người khác nữa.

Để hiểu được vấn đề phức tạp này người ta phải ngộ ra trọn vẹn rằng tư tưởng, xúc cảm, hành động trên cõi trần có liên hệ khăng khít với nhau. Những thể (kosha) mà ta khoác lấy trên cõi trần và những thể tinh vi hơn xuyên thấu lồng vào nhau và vì vậy ảnh hưởng lẫn nhau. Giờ đây người ta thừa biết rằng những xúc động chẳng hạn như giận dữ đi kèm theo một vài rung động của một mức độ tinh vi hơn thể xác ắt gây ra việc loét bao tử, huyết áp cao và những bệnh khác của thể xác. Tham vọng, bất đắc chí và những phức cảm tâm lý khác cùng với các thôi thúc trong nội tâm đều gây ra căng thẳng đối với thể xác, hậu quả là suy tim, hệ thống mạch máu bị yếu đi cùng với những vấn đề nghiêm trọng khác. Ngược lại tình trạng của thể xác cũng ảnh hưởng tới tâm trí và xúc động, chẳng hạn như thể xác đau ốm cũng có thể gây ra sự trầm cảm và những hoạt động tâm trí liên quan tới nó. Những tác động hỗ tương này là không tránh được và không thể lờ đi nếu ta muốn hiểu cặn kẽ cách thức vận hành của nghiệp quả để lèo lái cuộc đời mình thoát khỏi đau khổ và tìm được hạnh phúc chân chính.

Khi người ta thực hành lòng độc ác chẳng hạn như đập túi bụi một đứa trẻ khi có thể chẳng ai phát hiện được thì tội ác ấy vẫn có thể không bị trừng phạt. Trong những trường hợp như thế - có rất nhiều - dường như thể không có hậu quả bất lợi và vậy là người ta vẫn chưa chứng minh được sự tồn tại của luật nhân quả. Kẻ duy vật bảo rằng những người thủ ác vẫn lộng hành còn người tốt lại chịu đau khổ, vì thế cho nên không có luật công bằng về đạo đức. Những người tin vào nhân quả vì họ được dạy như vậy e sợ tội lỗi sẽ dội vào bản thân mình cho nên phải tự kiềm chế. Nhưng khi sự đa nghi và ‘lý trí’ bác bỏ điều thường được gọi là ‘nỗi e sợ Thượng Đế’, coi đó chỉ là chuyện vớ vẩn thì sự tự chế về đạo đức không còn nữa, người ta phạm phải những tội ác tàn nhẫn và sa đà vào lòng ích kỷ, bạo động, bởi vì họ nghĩ rằng mình có thể luồn lách đối với định luật. Nhưng không phải như thế đâu.

 Khi người ta thực hiện một hành vi bạo lực hoặc bất cứ điều thiện hay điều ác nào khác, thì nó có tác dụng ngay tức khắc lên các thể tinh vi và lên tâm thức của người chịu trách nhiệm. Người ta tạo ra một động lực tâm lý và gieo trồng một xung lực hướng về sự bạo động thêm nữa môi trường tâm lý-trí tuệ. Cùng với những khuynh hướng khác nữa thì tính tình của mọi người được xây dựng như vậy. Mỗi tư tưởng bạo động hoặc tử tế, khinh bỉ hoặc từ bi, đều mang lại sự thay đổi chút ít trong mỗi người chúng ta. Các thể vô hình ở mức xúc động, trí tuệ sinh ra những phản ứng tự động theo thời gian. Thế rồi những phản ứng tác động nơi mọi giới mới củng cố cho những khuynh hướng trong nội tâm. Một hành vi nơi ngoại giới có thể được thực hiện và dường như không bị trừng phạt nếu không có ai quan sát hoặc nếu không đưa ra được bằng chứng, nhưng vì ta đã nêu rõ rằng thể xác bị đan xen với các âm bản về thông linh và trí tuệ cho nên một hành vi thiện hoặc ác quả thật mang lại những kết quả có lợi hoặc đau khổ theo sự xoay vòng của bánh xe nhân quả. Hành vi tốt hoặc xấu lúc nào cũng ảnh hưởng tới phẩm chất của tâm thức con người hoặc là nâng nó lên cao hay là dìm nó xuống thấp.

Tác dụng ngay trước mắt của hành động này thông thường không được nhận ra hoặc công nhận ngoại trừ qua việc giống như có một bản lưu trữ: nếu bạn nói dối thì bạn cần phải nói nhiều hơn nữa để lấp liếm điều dối trá ấy. Điều thực sự xảy ra là khi ta nói dối thì khuynh hướng dối trá nảy sinh ra được củng cố tùy theo trường hợp. Trong thần thoại Ấn Độ có câu chuyện vua Yudhishthira vốn nổi tiếng về tính trung thực đã bị thử thách như thế nào và ông đã thất bại khi nói dối để thắng một cuộc chiến. Chiến xa của ông ngay tức khắc sụp xuống. Câu chuyện này nêu rõ rằng chúng ta suy sụp hoặc vươn lên về mặt đạo đức hoặc tinh thần qua điều mà ta làm hoặc không làm. Không có cây đũa thần nào xua tan được quả báo nhãn tiền ấy.